Ülser nedir? Ülser belirtileri nelerdir?

Ülser nedir?

Ülser, mide veya ince bağırsağın iç yüzeyinde, mide zarında oluşan açık yaralardır. Yüzey hücreleri iltihaplanarak açık yaralar meydana geldiğinde ülser oluşur. H. pylori bakterisi veya steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar ülserin en yaygın nedenidir. Bu yaralar, mideden çok onikiparmak bağırsağında görülür.

Peptik ülser nedir? Peptik ülser belirtileri nelerdir?

Ülser, mide ya da onikiparmak bağırsağının, sindirim sıvıları ve mide asidi gibi tahriş edici vücut sıvıları tarafından tahrip edilmesi ve doku kaybı meydana gelmesidir.

Ülser, mideyi ve onikiparmak bağırsağını sindirim enzimlerinden koruyan mukus tabakasının azalması sonucu ortaya çıkar ve sindirim asitleri bu korunmasız tabakalara zarar vererek kanamalı, ağrılı yaralara yani ülser oluşumuna sebebiyet verir.

Midede oluşan ülsere gastrik ülser, onikiparmak bağırsağında oluşan ülsere de duodenum ülseri ya da bulber ülseri denmektedir ve boyutları yaklaşık olarak 3 milimetreden- 5 santimetreye varan boyutlarda olabilmektedir. Mide ve onikiparmak bağırsağında görülen ülserlere genel olarak peptik ülser adı verilmektedir. Peptik ülserde midenin iç yüzeyinde ve ince bağırsağın üst kısmında çeşitli sebeplerden dolayı gelişen açık yaralar oluşur.

Ülser neden olur?

Ülser, mideyi ve onikiparmak bağırsağını sindirim enzimlerinden koruyan mukus tabakasının azalması sonucu ortaya çıkar ve sindirim asitleri bu tabakalara zarar vererek kanamalı, ağrılı yaralara yani ülser oluşumuna sebebiyet verir.Ülkemizde ülserlerin en yaygın nedeni olarak midede helicobacter pylori (H pylori) adı verilen bakteriler tarafından meydana gelen enfeksiyonlardır. Duodenal ülserlerde bu bakterinin varlığı yaklaşık olarak yüzde 100 oranında bulunmuştur. Ancak helicobacter pylori var olan ancak ülser görülmeyen kişiler de söz konusu olduğu için başka faktörlerin de ülsere sebebiyet verebilmektedir.

• Sağlıksız ve düzensiz beslenme
• Hızlı yemek yemek
• Besinleri çiğnemeden tüketmek
• Uzun süre aç kalmak
• Sigara ve alkol tüketimi
• Kafein, yağlı ve baharatlı yiyecekler
• Stres
• Bazı ağrı kesici ve kortizon ilaçları
• Ağır yanıklar ve travmalar gibi nedenler ülsere neden olan faktörler arasında sayılabilir.

Ülser, erkeklerde kadınlara oranla 3 kat daha fazla görülmektedir. 30 ila 50 yaş arasında ikiparmak bağırsağı ülserine erkeklerde daha fazla rastlanılmakla beraber 60 yaş civarında kadınlarda ise mide ülseri daha yaygın bir biçimde görülmektedir.

Ülser belirtileri nelerdir?

Mide yanması, kazınması, kemirilmesi hissi ve hazımsızlık hali ülserin belirtileri arasında gösterilir. Genellikle öğün aralarında hissiyat artar. İki parmak bağırsağı ülserinde bazen hastayı gece uykusundan uyandıracak ağrı olabilir.

Ülserin belirtileri şunlardır:

• Midede yanma ve ağrı
• Bulantı, kusma ile beraber gelen rahatlama durumu
• İştahsızlık, kilo kaybı
• Şişkinlik, hazımsızlık ve gaz sıkıntısı
• Sık acıkma
• Yemekten sonra oluşan mide ağrısı

Ülserin yol açabileceği komplikasyonlar nelerdir?

Peptik ülser, eğer tedavi edilmezse bazı komplikasyonlara yol açabilir. İç kanama görülebilir. İç kanama, kansızlığa yol açan yavaş kan kaybı ya da hastaneye yatmayı veya kan vermeyi gerektirebilecek kadar ağır ve hızlı kan kaybı olarak ortaya çıkabilir. Ani kan kaybının belirtileri arasında, siyah veya kanlı kusmaya ya da siyah veya kanlı dışkıya görülebilir. Mide duvarında veya ince bağırsak duvarında bir delinme oluşabilir. Bu da karın boşluğunda ciddi ve ağır enfeksiyon riskine yol açar.

Ülser tedavi edilmezse kansere neden olur mu?

H. pylori ile ülser geliştirmiş bireylerde mide kanseri riski de artmaktadır.

Ülser tanısı nasıl konur?

Mide-Duodenum Grafisi: Baryum içirilerek, baryumun mideden geçişi esnasında mide ve duodenumdaki ülserler saptanabilir. Ancak endoskopinin yaygın kullanımı nedeni ile günümüzde kullanılmamaktadır.

Endoskopi: Yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağının esnek bir boru sayesinde direk olarak gözlemlenmesine denilmektedir. Görüntülenmek istenen organların ayrıntıları incelenebilir ve işlem esnasında biyopsi alınabilir.

Ülser nasıl tedavi edilir?

Ülser tanısı klinik, laboratuvar ve görüntüleme yöntemleri ile konduktan sonra üst gastrointestinal sistem endoskopisi (gastroskopi) altın standart kabul edilir. Gastroskopi ile ülserler direkt görülebilir, biyopsi alınabilir ve mukozadaki mikroskobik değişiklikler saptanabilir. Helikobacter pozitif bulunursa enfeksiyona yönelik antibiyotik tedavisi ve mide asidini baskılayan ilaçlar kullanılabilir. Ayrıca ülser kanamalarında gastroskopi sırasında endoskopik tedavi yöntemleri uygulanarak kanamanın durdurulması sağlanabilir. Ülser ilaçları, mide asitlerini azaltarak kişinin yakınmalarını rahatlatır. Bunun yanı sıra mide asidinin ülser üzerine etkisini ortadan kaldırarak, iyileşmeyi sağlar. Çoğu ülser ilaç tedavisi ile iyileşir. İlaç tedavisinin dışında uygulanan diğer yöntem ise asit ve pepsin salgısını engellemek için bu salgıyı uyaran sinirin (vagus siniri) kesilmesine dayanır. Ancak tekrar riski olabilmektedir. Bazı ülser vakaları kanama, stenoz (daralma -tıkanma), delinme gibi sorunlara yol açarsa ameliyat gerekebilir. Ülserler kronik ve tekrarlayıcıdır. Hayatı kısaltmaktan çok hayat kalitesini azaltır. Bunun yanı sıra ülser diyeti de ülser tedavisinde yardımcıdır.

Ülseri olanlar hangi besinlerden uzak durmalı? Ülser diyeti nasıl olmalı?

Ülser tedavisinin bir parçası olarak ülser diyeti yapılmaktadır. Mide yanmasını tetikleyen besinler, mide salgılarını artıran her türlü yiyecek ve içecek bu dönemde yenilmemelidir. Ekşi, soğanlı, acılı, baharatlı besinler mide yanması şikayetleri tetikliyorsa bu besinlerden uzak bir beslenme düzeni olmalıdır. Sigara kullanımı ülser oluşumunu artırmaktadır. Bu yüzden sigara içen kişilerde iyileşme süreci uzayabilir. Aynı şekilde alkol alımı da mukoza direncini bozduğu için mide hastalıklarının tedavisini zorlaştırır. Özellikle akut ülserde alkol tüketiminden kesinlikle uzak durulmalıdır.

Ülser ağrısına ne iyi gelir?

• Sağlıklı, planlı, programlı bir beslenme düzeni,
• Kızartma, aşırı şekerli, tuzlu, yağlı besinlerden mümkün olduğunca uzak durulması,
• Bol sıvı tüketimi,
• Fazla kafein tüketimi ülserin tetiklenmesine sebep olabileceği için çay ve kahve tüketiminin azaltılması,
• Hafif, buharda pişmiş yemeklerin tüketilmesi,
• Daha az az sık sık porsiyonlar,
• Midenin uzun süre boş kalmasını önlemek amacıyla ara öğünlerin ihmal edilmemesi ülser ağrısına iyi gelir.

Ülseri önlemek mümkün mü?

Ülseri oluşumunu tetikleyen besinleri, sigarayı ve alkolü fazla tüketmeyerek, zorunlu kalmadıkça nonsteroid antiinflamatuar ilaçları kullanmayıp, düzenli uyku uyuyup, spor yaparak ve stresi azaltarak ülser oluşumunu tamamen yok etmesek bile azaltabiliriz.

Uzm. Dr. Kemalettin Yılmaz
Bayındır Söğütözü Hastanesi, Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı