Öğrenme Güçlüğü Nedir? Matematik Öğrenme Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Çocuğunuz sınıfta arkadaşlarının gerisinde kalıyorsa, okumada, yazmada sorun yaşıyorsa, sayılarla ve harflerle arası iyi değilse özgül öğrenme güçlüğünden şüphelenebilirsiniz. Endişelenmeyin. Zeka düzeyi ile ilgisi olmayan bu durumda tüm yapılması gereken ona destek olmak.

İlkokul çağındaki çocukların yüzde 15-20’sinde özgül öğrenme güçlüğü görülüyor. Okuma, yazma, matematik ve yazılı anlatımın beklenenin önemli ölçüde altında olması olarak tanımlanan bu duruma, zeka düzeyi normal veya yüksek çocuklarda da rastlanabiliyor. Eğer çocuğunuzda özgül öğrenme güçlüğü olduğundan şüpheleniyorsanız onun için yapabileceğiniz en doğru şey bir uzmana başvurmak ve ona eğitim desteği sağlamak.

Öğrenme güçlüğünün tanımı nedir? Bu başlık altında hangi öğrenme güçlükleri yer alıyor?
Öğrenme: algılama, organize etme, depolama ve gerektiğinde bilgiyi çağırıp kullanma işlevlerinden oluşuyor. Özgül öğrenme güçlüğü, bu alanlardan bir veya birden fazlasının işlevselliğinde bozulmaya yol açan, çocukluk çağında görülen gelişimsel ve nörobiyolojik bir bozukluk olarak tanımlanıyor. Çocuğun kronolojik yaşı, ölçülen zeka düzeyi ve aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda; okuma, matematik ve yazılı anlatımın beklenenin önemli ölçüde altında olması olarak da ifade ediliyor. Özgül öğrenme güçlüğü başlığı altında okuma bozukluğu (disleksi), yazılı anlatım bozukluğu (disgrafi), matematik bozukluğu (diskalkuli) ve başka türlü adlandırılamayan öğrenme bozukluğu alt tipleri de bulunuyor.

Görülme sıklığı nedir?
Erkeklerde kızlara oranla 3-4 kat daha fazla görülüyor ve okul öncesi dönemde bazı belirtiler olmasına karşın genellikle okul çağındaki çocukların yüzde 15-20’sine tanı konuluyor. Özgül öğrenme güçlüğü olan çocuklarda buna sıklıkla dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu da eşlik ediyor.

Neden ortaya çıkıyor? Zeka düzeyi ile ilgisi var mı?
Özgül öğrenme güçlüğü, zeka geriliği anlamına gelmiyor. Son yıllarda yapılan çalışmalar, merkezi sinir sisteminin yapısal ve işlevsel bozukluğuna bağlı olarak ortaya çıktığını gösteriyor. Özgül öğrenme güçlüğü olan bir çocuk, merkezi sinir sisteminin bir fonksiyonu olan bilgi kazanılması sürecinde güçlük yaşıyor. Zeka düzeyi ile bir ilişkisi olmayan bu durum normal ve üstü düzeyde zekaya sahip bir çocukta da görülebiliyor.

Öğrenme güçlüğü olan çocukları nasıl tanımlarsınız?
Özgül öğrenme güçlüğü olan çocukların bazılarında okuma güçlüğü, yazılı anlatım güçlüğü ve matematikte zorlanma aynı anda bulunurken bazı çocuklar sadece bir alanda güçlük çekiyor. Bu nedenle her çocuğun özelliklerinin belirlenebilmesi için ayrıntılı bir değerlendirme yapılması gerekiyor.

Hangi aşamada hangi uzmana başvurmak gerekiyor?
Özgül öğrenme güçlüğü yaşadığı tahmin edilen çocuklar için, durumun fark edilmesi sonrasında vakit kaybetmeden psikiyatrist ve psikologların çalıştığı çocuk ruh sağlığı kliniklerine başvurulmalı.

Öğrenme güçlüğü tedavi edilebilir mi?
Özgül öğrenme güçlüğü, yaşam boyu süren bir bozukluk ve psiko- eğitsel bir yaklaşımla ele alınması gerekiyor. Tedavi edici bir ilacı veya diyeti bulunmuyor. Başvurulan ruh sağlığı uzmanları aileyi neler yapmaları gerektiği konusunda yönlendiriyor.

Öğrenme güçlüğü olan çocuklara ailenin, öğretmenin ve okulun yaklaşımı nasıl olmalı?
Özgül öğrenme güçlüğü tanısı almış bir çocuk okuma, yazma ve matematik alanlarında arkadaşlarından geri kaldığının farkında oluyor ve kendini kötü hissediyor. Öğrenme güçlüğünün tembellik veya sorumsuzluk olmadığı unutulmamalı. ‘İstemediği için yapmıyor’, ‘yeterince çabalamıyor’, ‘istese yapar’ gibi yaklaşımlar çocuğun kendini suçlu hissetmesine ve kendine olan güveninin giderek azalmasına neden oluyor. Aile çocuğun öğretmenine durumun bir güçlük olduğunu açıklamalı ve birlikte iş birliği içinde olunmalı.

Öğrenme güçlüğü olan çocukların sosyal yaşamları bu durumdan nasıl etkileniyor?
Özgül öğrenme güçlüğü olan çocukların zeka düzeyi normal ve normalin üstünde oluyor. Bu çocukların hangi alanlarda güçlü oldukları keşfedilmeli ve desteklenmeli. Bazı durumlarda okuma-yazma becerilerinde zorlanan bir çocuğun matematik alanında çok başarılı olabildiği görülüyor. Spor ve sanat alanlarında çok yetenekli olabiliyorlar. Yaş ilerledikçe güçlüğü olan birey öğrenme ile ilgili aldığı destek sayesinde yeni öğrenme stratejileri geliştirecek ve yaşamını kolaylaştıracaktır. Özgül öğrenme güçlüğü, yaşam boyu süren bir bozukluk.

Bu belirtileri göz ardı etmeyin!
Genelde ilk belirtiler okul öncesinde ortaya çıksa da çocuğun özgül öğrenme güçlüğü tanısını alması, ilkokula başlayıp okuma-yazma gibi akademik beceriler konusunda zorlanmaya başlaması ile oluyor.

Okul öncesinde:
- Dün, bugün, yarın kavramlarını zor öğrenme, doğru kullanamama
- Sağını solunu öğrenememe
- Yaşadığı bir olayı sırasıyla aktaramama
- Çevreyi çok iyi tanıdığı halde yön bulmada zorlanma
- Masanın üzerinde ya da çekmecede gözünün önünde duran eşyayı bulamama
- Ayakkabı bağlayamama
- Konuşurken bir veya daha fazla harfi doğru üretememe

Okul döneminde:
- Okurken ya da yazarken harflerin ya da sayıların yönünü ters yazma, kelimeleri sondan başa doğru, sanki aynadan görüyormuş gibi yazma
- Harf atlayarak, kelimeyi eksik yazma, noktalı ve noktasız harfleri yanlış yazma
- Okurken ya da yazarken harf karıştırma (b yerine d)
- Okurken sıklıkla bulunduğu yeri kaybetme ya da satır atlama
- Yazı yazarken çok çabuk sıkılma
- Sayıları ve matematik sembollerini öğrenememe
- Basit işlemleri öğrenememe
- Problemi anlayıp işleme geçirmede güçlük çekme
- Çarpım tablosunu öğrenememe

Ona destek sağlayın
Özgül öğrenme güçlüğü tanısı almış çocukların okul ortamına ek olarak birebir eğitim ile desteklenmesi gerekiyor. İşte yapılabilecekler...
- Çocuk özel eğitim kurumlarında özgül öğrenme güçlüğüne yönelik eğitim programlarına devam edebilir.
- Evde anne-baba ders çalışma, ödev yapma konusunda çocuğa eşlik edip denetleyebilir.
- Çocuğun okuma becerilerinin gelişmesi için anne-baba örnek olabilir, evde hep birlikte okuma zamanları yaratılabilir.
- Evde ders yapmak anne-baba-çocuk ilişkisini yıpratıyor ise üniversite öğrencisi bir abla veya ağabey ile günlük ders çalışma ve ödev yapma programı yapılabilir.
- Ailece hep birlikte çeşitli kelime oyunları oynanabilir. İsim-şehir, kelimenin son harfiyle başlayan yeni kelime üretme ve adam asmaca gibi oyunlar tercih edilebilir.

Klinik Psikolog Nilüfer Erkin
Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Klinik Psikoloji Uzmanı