Alerji Nedir? Alerji Belirtileri ve Alerji Çeşitleri

Bahar güzeldir, coşkuludur, neşelidir ama bu mevsimde doğanın uyanışıyla birlikte, bazı hastalıklar da uyanır uykusundan. Bu hastalıkların en başında da modern çağların hastalığı diyebileceğimiz “alerji” gelir.

Alerji nedir?
Alerji, bağışıklık sisteminin bir bozukluğudur, atopi olarak da adlandırılır. Vücudun normal insanlarda bir sorun oluşturmayan bir maddeye karşı aşırı reaksiyon gösterme durumudur yani bir yanlış alarmdır. Bu yanlış alarm burunda olursa alerjik rinit, akciğerlerde olursa alerjik astım, gözlerde olursa alerjik konjoktivit, ciltte olursa da alerjik dermatit olarak adlandırılır. Bu durumun gelişmesinde genetik ve çevresel faktörler beraber etkili olurlar.

Rinit nedir?
Rinit, burnu döşeyen mukozanın (örtünün) enflamasyonu, ödemi veya iltihabıdır. Bu bir virüse bağlı olabileceği gibi, bir allerjene de bağlı olabilir ki sorumlu alerjense hastalığa alerjik rinit denir. Alerjik rinitde  şikâyetler bütün yıl sürer veya mevsimseldir.

Alerjik rinitte hangi şikâyetler vardır?
Burunda tıkanıklık, kaşınma, akıntı, hapşırma nöbetleri, geniz akıntısı, yüzde basınç ve ödem vardır. Gözlerde kaşınma, kızarıklık, sulu akıntı, gözaltlarında morluk oluşur. Boğazda yanma, ağrı, öksürük, kaşıntı hissi, ses kısıklığı ve tat bozukluğu olabilir. Uykudan sık uyanma, horlama, boğaz kuruluğuna yol açabilir. Bu da gün içinde uyuklamaya ve verimlilikte düşmeye sebep olabilir.

Alerjik rinit kaça ayrılır?
Alerjik rinit genelde üçe ayrılır.

Mevsimsel alerjik rinit: Şikâyetler genelde ilkbahar veya sonbaharda olur. Alerjenler ise ilkbaharda ağaç polenleri, sonbaharda ise ot polenleridir.

Yıl boyu süren alerjik rinit: Şikâyetler bütün yıl sürer. Alerjenler ise ev tozları (akarlar), küf mantarları, hayvan tüyleridir.

Mix tip: Her iki tip bir arada görülür. Alerjik rinit genelde mevsimsel başlar ve yıllar içinde yıl boyu süren forma dönebilir.

Alerjik rinit kimlerde sık görülür?
Alerjik rinit genelde sosyokültürel olarak yüksek toplumlarda görülür ve her beş bireyin birinde vardır. Genetik bir hastalıktır ve çevresel faktörler hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Yapılan çalışmalarda çiftlikte yaşayan çocuklarda alerjik rinit, şehirde yaşayanlara göre çok daha düşük görülmüştür. Başlangıç yaşı genelde 5-6 yaş gibidir ama 30 veya 40’lı yaşlarda da ortaya çıkabilir. Şehir değişikliği, iş değişikliği, ortam değişikliği, okul değişikliği hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırır.

Alerjik rinit tanısı nasıl konulur?
Alerjik rinit tanısı, hastanın şikâyetleri ve doktorun muayenesiyle konulabilir. Alerji testleri tanıyı destekleyen ve tedavi alternatifleri sunan testlerdir. Alerji testinde pozitif çıkmaması hastanın alerjik rinit olmadığını göstermez. Pozitif çıkar ve alerjen tespit edilebilirse aşı tedavi alternatifi hastaya sunulabilir ve korunulması gereken esas madde de bulunmuş olur ama tanı için testin pozitif çıkmasına gerek yoktur.

Alerjik rinit tedavisi
Alerjik rinitin tedavisi kesinlikle standart değildir ve kişiseldir. Hastanın yaşı, genel durumu, eşlik eden hastalıkları, hastalığının şiddeti ve tedaviye uyumu gibi etkenlere göre bireysel bir tedavi stratejisi izlenir. Ne alerjisi olursa olsun tedavide dört alternatif vardır. Birlikte veya tek başına kullanılabilir.

İlaç tedavisi: İlaç, tedavinin her basamağında vardır. Bunlar serum fizyolojikli burun spreyleri her yaşta, özellikle gebelikte rahatlıkla kullandığımız, burunda mekanik temizlik sağlayan yıkama solüsyonlarıdır. Kortizonlu burun spreyleri alerjik rinitte birinci basamak tedavidir. Kullanımı sırasında baş öne doğru eğilir ve sprey her burun deliğine ikişer defa sıkılır, ardından içe doğru nefes çekilir ve spreyin etkisi artırılır. Haplardan burun açıcı (dekonjestan) olanlar 5-7 gün süresince kullanılabilir. Yan etkisi nedeniyle kalp, tansiyon, prostat büyümesi olanlar ve glokom hastalarında dikkatli kullanılmalıdır. Antihistaminik adı verilen burunda akıntı, hapşırma ve kaşıntıya iyi gelen haplardan da bir ya da iki ay düzenli kullanılabilir. Burun tıkanıklığı dışında tüm alerjik rinit şikâyetlerine iyi gelir.

Antilökotrien adı verilen ilaçlar ise özellikle akciğer şikâyeti olan hastalarda etkilidir. Alerjenin hücre duvarına yapışmasını engeller ki diğer ilaçlardan farklı bir etki mekanizması vardır.

Korunma tedavisi: Alerjik rinitte en önemli tedavi korunmadır. Öncelikle yapılacak basit bir testle alerjen tespit edilebilirse ona göre korunma önlemleri alınmalıdır. En sık görülen alerji sebebi ev tozlarıdır ki ortamı, yatak odasını ona göre dizayn etmek önemlidir. Hayvan tüyü alerjisinde hayvanın mutlaka ortamdan uzaklaştırılması gerekmektedir. Buna rağmen alerjenler 3-4 ay ortamda kalabilir. Polen alerjisinde polen mevsimine dikkat etmek gerekir ve polen yükünü ortamda tutmayacak her türlü önlem alınmalıdır.

Diğer tedavilerden hangisi alınırsa alınsın korunma mutlaka yapılmalıdır. Bu bir yaşam biçimidir ve gelecekte astım gibi ciddi bir hastalıkla karşılaşmamak için alerjenden ömür boyu korunulmalıdır.

İmmünoterapi (tabletle aşı tedavisi): Aşı tedavisi alerjik rinitte kalıcı olan tek tedavidir. Bu tedavinin mantığı, alerjenin az dozlarda hastaya verilmesi ve hastanın duyarsızlaştırılmasıdır. Tedavi süresi üç buçuk yıldır ve az dozdan başlayarak yüksek dozlara çıkılır; kişi bu alerjene karşı duyarsızlaştırılır. Literatürdeki ortalama başarı yüzde 60-90 arasında değişmekle beraber benim kendi çalışmamda bu oran yüzde 89’dur ki özellikle tek maddeye yüksek oranda allerjisi olanlarda tedavide başarı yüksektir. Bir hastanın aşı tedavisine uygunluğuna, yapılacak alerjik prick testiyle karar verilir. 

Cerrahi tedavi: Alerjik rinitte cerrahi tedavi yardımcı tedavidir. Burunda deviasyon, konka hipertrofisi, nazal polip veya sinüzit gibi organik patolojiler cerrahi olarak düzeltilirse en azından burun tıkanıklığını azaltıp, burnun fizyolojisini düzeltebiliriz. Cerrahi hiç şüphesiz alerjiyi düzeltmez fakat alerjinin yol açtığı patolojileri ortadan kaldırabilir.

Hangi tedavi yapılırsa yapılsın, alerjik rinit bir yaşam biçimidir ve hastanın düzenli takibi ve düzenli tedavisi bu konuda tecrübeli bir ekip tarafından yapılmalıdır.

Alerji testi nasıl yapılır?
Alerji deri testi, 5 yaşından itibaren yapılabilen en güvenilir alerji testidir. Test öncesi kişinin 1 hafta içinde antihistaminik dediğimiz ilaçları kesmiş olması gerekir. Ön koldan yapılan ve 15-20 dakika içinde sonuç veren, yapılması son yıllarda kullandığımız minik aparatlar ile çok kolay ve acısız bir yöntemdir. Kan testinden daha güvenilir, pratik ve daha ucuz bir testtir.

Bebeklerde alerji nasıl anlaşılır?
Bebeklerde en çok gıda alerjisi görülür. Bunun da en doğrusu deneme yanılma olabilir. Sık gördüğümüz inek sütü alerjisidir. Kandan bakılan gıda alerji kitleri ile sonuç alınabilir. 5 yaş altında en doğru alerji testi, kan yoluyla bakılandır.

Alerji testi hangi bölümde yapılır?
Alerji testleri her hastanede bu konu ile ilgili bölümler tarafından yapılabilmektedir. İmmünoloji, cildiye, KBB, göğüs hastalıkları gibi. Bayındır Sağlık Grubu'nda özellikle alerjik rinit tanılı ve şüpheli hastalara bu testi KBB Bölümü yapmaktadır.

Hamilelikte alerji ilacı içilir mi?
Hamilelikte ilk 3 ay hariç, çok mecbur kalınırsa antihistaminik denilen şikayet giderici ilaçlar doktor kontrolünde alınabilir.

Fazla tüketilmesi durumunda alerji yapan yiyecekler nelerdir?
Fazla tüketildiğinde en sık alerji yapabilen yiyecekler, yumurtanın beyaz ya da sarısı, ceviz, fındık, fıstık gibi kabuklu kuruyemişler, şeftali, domates gibi sebze ve meyvelerdir.