Vertigo Nedir? Vertigo Neden Olur?

Vertigoya, yani baş dönmesine pek çok hastalık neden olabiliyor. Doktorunuz vertigodan bahsediyorsa, bunu hastalığınızın adı değil bir belirtisi olarak düşünmelisiniz. Vücudun denge sisteminin merkezi olan iç kulaktaki hastalıklar başta olmak üzere birçok hastalık vertigoya neden olabiliyor.

İnsan vücudunda denge sistemi nasıl çalışıyor?
Denge sistemi ancak birden fazla sistemin koordineli çalışması sonucunda sağlıklı biçimde işliyor. Bu sistemlerin başında iç kulak denge organı geliyor. İç kulak denge organı iki kısımdan oluşuyor. Her iki kulakta üçer tane olmak üzere yarım daire kanalları bulunuyor. Bu yapılar bizim hareket halindeki dengemizi sağlıyor. İç kulakta yer alan ve ‘vestibül’ adı verilen organ ise yer çekimine karşı dengemizi sağlıyor. İç kulak denge organından çıkan sinirler beyin sapında; gözlerden, beyin sapından, omurilikten ve beyincikten gelen sinir lifleri ile birleşerek bir ağ oluşturuyor. Böylelikle bu organlar da denge sistemine katkıda bulunmuş oluyor.

Dengemizin temelini iç kulak oluşturuyor diyebilir miyiz?
İnsan vücudunun uzaydaki konumu öncelikle iç kulakta değerlendirilmiş oluyor. Ancak bulunduğumuz ortamın gözlerden gelen üç boyutlu bilgiler de bu sürece katkı vererek vücudun stabilizasyonu için önemli bir destek sağlıyor. Bunun yanı sıra ayaklardan gelen sinyaller de vücudun hangi destekle nerede durduğu bilgisini getiriyor. Bu bilgiler beyinde sentezlendikten sonra kaslarımıza gönderilen mesajlarla kasılma oranları belirleniyor. Bunların sonucunda ayakta durabiliyor ve hareket edebiliyoruz.

Vertigo kavramı neyi ifade ediyor, bir hastalık mı?
Vertigo, baş dönmesi anlamına geliyor. Baş dönmesi bir hastalık değil, bir hastalık bulgusu. Hastaların, “Bana vertigo teşhisi konuldu” demeleri bu nedenle doğru değil. Baş dönmesi yapan onlarca hastalık var. Önemli olan baş dönmesine neden olan hastalığın ortaya konması.

Vertigo en sık hangi nedenlerle ortaya çıkıyor?
Baş dönmesine sık neden olan hastalıklar, Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (Pozisyonel Baş Dönmesi), Meniere hastalığı, Vestibüler Nörinit (denge sinirinin virüsler tarafından tutulumu) ve migrene bağlı baş dönmesi olarak sıralanabilir.

Vertigonun belirtileri neler?
Baş dönmesi ilk belirti. Ancak hastalar baş dönmesini tanımlamakta zorlanıyor. En sık hissedilen, çevrenin dönüyor gibi olması. Ama kişinin kendini dengesiz hissetmesi, yerin ayağın altından kayıyormuş gibi olması, sersemlik hissi gibi de tanımlanabilir. Bu tarifler doktorun baş dönmesinin ayırıcı tanılarını yapmasına yardımcı oluyor. Ayırıcı tanıda baş dönmesinin süresi de önem taşıyor.

Vertigonun kaynağı nasıl tespit ediliyor?
Vertigonun tanısında en önemli etken hastanın baş dönmesini iyi tarif edebilmesi ve öyküsü oluyor. Böylelikle yüzde 60-70 oranda hastanın baş dönmesine neden olan hastalık hakkında fikir sahibi olunabiliyor. Tabii kesin teşhis bu konuda geliştirilmiş özel testler yardımı ile yapılıyor. Gözlerin dengedeki rolü nedeniyle, göz hareketleri de bu konuda en güçlü yardımcı oluyor.

Tedavi hangi yöntemlerle yapılıyor? Kalıcı tedavi mümkün mü?
Baş dönmesini kontrol altına almak mümkün. Neden olan hastalık saptandıktan sonra, hastalığa yönelik tedaviye başlanıyor. En sık baş dönmesi yapan dört hastalık açısından ele alırsak; pozisyonel baş dönmesi tipine göre düzenlenecek yaklaşımlar ile tedavi ediliyor. Meniere hastalığında öncelikli tercih, ilaç tedavisidir. Hastaların yüzde 80’i bu şekilde iyileşiyor. İlacın yetersiz olduğu durumlarda kulak içi enjeksiyonları ve denge organına/sinirine yönelik ameliyatlar gündeme gelebiliyor. Vestibüler Nörinit’te, başlangıçta amaç hastanın yakınmalarını gidermek ve onu rahatlatmak. Daha sonra dengesizliğin giderilmesine yönelik ilaç ve rehabilitasyon uygulanıyor. Migrene bağlı baş dönmesinde ise migren hastalığına yönelik koruyucu ve önleyici tedavi ile baş dönmesi kontrol altına alınabiliyor. Baş dönmesi yapan onlarca hastalık var. Önemli olan buna neden olan hastalığın bulunması.

Vertigoya neden olan iç kulak hastalıkları nelerdir?
Benign paroksismal pozisyonel vertigo: Son zamanlarda bu hastalığa virüslerin etkili olduğu görüşü hakim. Bunun yanı sıra nekahet dönemlerinde hastanın uzun süre yatakta kalması, şiddetli ve ani baş hareketleri veya travma da bu tabloya neden olabiliyor. Hastalık, başın pozisyon değişiklikleri ile tetiklenen kısa süreli baş dönmeleri ile kendini belli ediyor.

Meniere hastalığı: İç kulak sıvılarının basıncının artması sonucu ortaya çıkan krizler halinde kendisini gösteren işitme kaybı, kulak çınlaması ve kulakta basınç hissinin de eşlik ettiği bu hastalığın nedeni tam olarak bilinmiyor.

Vestibüler nörinit: Bu hastalık denge sinirinin virüslerce etkilenmesi sonucu ortaya çıkıyor. Hastada şiddetli başlayan, uzun süren, geçici olarak azalma gösteren bir baş dönmesi görülüyor.

Prof. Dr. Nuri Özgirgin
Bayındır Hastaneleri Kulak Burun Boğaz Baş ve Boyun Cerrahisi Bölüm Başkanı