Unutkanlığa Ne İyi Gelir? Hafızayı Güçlendirmek İçin 10 Öneri

Unutkanlık pek çoğumuzun yaşadığı bir sorun. Bırakın geçen yıl yaşadıklarımızı, faturaları yatırmaktan kredi kartımızı ya da arabanın anahtarını nereye koyduğumuza kadar pek çok günlük işi bile unutur olduk. Bazılarımız hatırlamakta çok iyi. Yıllar önce yaşadığı bir olayı tarihiyle, ayrıntılarıyla hatırlayabiliyor. Bir kısmımız ise, dün ne yediğini unutuyor.

Neden bazılarının hafızası daha güçlü?
Elbette bireyler arasında bellek farklılıkları var ve bu çok doğal bir durum. Zira belleği etkileyen onlarca faktör olup bunlar beyin oluşumundan başlayıp onu geliştirmemize ve kullanmamıza kadar uzanıyor. Öte yandan beslenmemiz, uyku düzenimiz, hatta ruhsal durumumuz bile belleğimiz üzerinde önemli etkilere sahip.

Gençlerde unutkanlık genellikle neden yaşanıyor?
Bu grupta unutkanlık genellikle kişinin kendisi ya da çevresi tarafından iş yükünün yoğunluğu ve stresle ilişkilendiriliyor ki kısmen doğru olmakla birlikte her zaman neden bu olmayabiliyor. Bazen asıl neden iç salgı bezlerinde fonksiyon bozukluğu, kansızlık, vitamin eksiklikleri gibi ruhsal olmaktan çok bedensel kaynaklı olabiliyor. Bu durumda ayırt edici olabilecek önemli nokta, kişinin unutkanlığına  eşlik eden, altta yatan asıl nedene bağlı başka şikayetlerinin de var olması. Bu nedenle,  gençlerde de unutkanlık ciddiye alınması gereken bir durum. Öncelikle ciddi bir nörolojik değerlendirmeden ve gerekirse birtakım testlerden geçilmesi gerekiyor. Genç yaşlarda günlük hayatı etkileyen unutkanlıkla birlikte keyifsizlik, moralsizlik, konsantrasyon eksikliği gibi diğer belirtiler de varsa, kişi depresyonda olabilir ve öncelikle bir psikiyatrist tarafından görülmesi gerekir.

Unutkanlık, ne zaman bir sorun olduğu anlamına geliyor?
Genel olarak ilerleyici olmayan ve günlük yaşamı aksatmayan unutkanlıklarda fazlaca kaygılanmak anlamsız. Yaşlılarda ise, ilerleyiciliği gözlenmeyen unutkanlıklarda kaygılanmaya gerek  yok, ancak düzenli izlem de ihmal edilmemeli. Giderek artan, unutkanlık dışında yol bulamama, aritmetik yapamama, içe kapanma, canlı hayaller görme gibi ilave bulguları olan, ailesinde Alzheimer hastası olan, felç geçiren, ciddi kaza geçiren kişilerde ise unutkanlığın ciddiye alınması gerekiyor. Bilinen bir nörolojik hastalığı olan (beyin damar hastalığı, MS, epilepsi gibi) veya diğer tıbbi hastalıkları olan (şeker hastalığı, kalp krizi, herhangi bir kanser gibi ) kişilerdeki unutkanlığın altında mevcut hastalıklar yatabildiğinden daha titiz bir inceleme ve izlem gerekiyor.

Eğer sık sık unutmaya başladıysak neler yapmalıyız?
Ara sıra unutkanlık sorunu yaşanılıyorsa  endişelenmeye gerek yok. Bu durumda günlük yaşantımızı, uyku düzenimizi, beslenme tarzımızı gözden geçirmeli ve gerekli düzenlemeleri yapmalıyız. Unutkanlığımızın uzaması, günlük yaşantımızda bu unutkanlığın sorunlara yol açması durumunda ise mutlaka bir hekime müracaat etmek gerekiyor. Yeni bilgi edinme ve hatırlamada zorluk çekenler, yemek  yapmak, ev düzenini sürdürmek, araba kullanmak, karar vermek, bütçelerini planlamak gibi önceden yaptıkları işleri yapmakta zorlananlar, bulunduğu yeri veya yolu şaşıranlar, eskisine nazaran daha durgun olanlar ya da kontrolsüz davranışlar gösterenler ile konuşmasında tutukluk, kelime bulma güçlüğü yaşayanlar vakit geçirmeden hafıza bozuklukları ünitelerine müracaat etmeli. 

Hafıza, genellikle ne zaman gerilemeye başlıyor? 
Araştırmalar insan beyninin yirmi yaş civarında en yüksek seviyesine ulaştığını, daha sonra nöronlardaki eksilmeye bağlı olarak, giderek ağırlığının azaldığını gösteriyor. 60-70 yaşlarında insan beyni, maksimum ağırlığının yüzde onluk bir bölümünü yitirmiş olabiliyor. İnsanlar yaşlandıkça hatta 50 yaşından itibaren bellek fonksiyonlarında hafif olsa da bir azalma hissederler.

Her unutkanlık, Alzheimer’a doğru gidecek diye bir durum var mı?
Unutkanlık, bellek bozukluğu sonucu ortaya çıkan bir sorun. Özellikle yaşlılarda unutkanlık bunama hastalığının  ilk bulgusu olabileceğinden ciddiye alınması gerekiyor.  Yaşlanma ile kişilerde ‘yaşla-ilintili unutkanlık’ ismi verilen, ılımlı bir unutkanlık olabiliyor. Bu durum ilerlemediği sürece herhangi
bir hastalığa yol açmamasına karşın, yine de bu tip hastaların periyodik olarak unutkanlığın ilerleyip ilerlemediğinin tespiti amacıyla değerlendirilmesi gerekli. İleri yaşlarda başlayan unutkanlık ilerleme gösteriyorsa, ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Daha gençlerde görülen unutkanlığın altında ise sıklıkla psikiyatrik sorunlar yatıyor. Sonuç olarak, devam eden bir unutkanlık tıbbi olarak araştırılmayı gerektirse de her unutkanlık Alzheimer hastalığına dönüşmez.

Hafızayı canlı tutmak için 10 öneri:
- Hesap makinesi kullanmayın, hesaplarınızı elle yapın.
- Şiir veya şarkı sözü ezberleyin.
- Telefon numaralarını ezberlemeye çalışın.
- Kağıt oyunları oynayın.
- Benzer olmayan nesneler arasında bağlantılar kurun.
- Çapraz bulmaca çözün.
- Cep telefonu konuşmalarınızı azaltın.
- Yağlı yemeklerden uzak durun.
- Aşırı alkol tüketmeyin.
- Sigara içmeyin ve düzenli spor yapın