Zatürre (Pnömoni) Nedir? Zatürre Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Zatürre (Pnömoni) Nedir?

Zatürre, tıbbi adıyla pnömoni, akciğer dokusunun başta bakteri olmak üzere, virüs, mantar , paraziter mikroorganizmaların neden olduğu iltihaplanması olarak tanımlanır. Halk dilinde zatürre olarak bilinir. Ülkemiz dahil tüm dünyada zatürre, kalp damar ve kanser hastalıklarından sonra en sık hastalık yapan ve en sık ölüme neden olan hastalıktır. Bu nedenle zatürre önemli bir hastalıktır. Erken teşhis ile tam tedavi olma olasılığı mevcut olup, erken teşhis ve tedavisi hayat kurtarıcıdır.

Zatürre (Pnömoni) Nasıl Bulaşır?

Bazı zatürre (pnömoni) türlerinde özellikle virüs etkenli zatürrelerde hastalık, sağlam kişilerden bulaşır. Ancak zatürre en sık burun ve sindirim sisteminde olan flora diye adlandırılan mikroorganizmaların akciğerlere ulaşması ile oluşur. Normal kişilerde hastalık yapmayan bu mikroorganizmalar vücut savunmasının azalmasıyla yani bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla zatürrenin oluşmasına neden olur. Dolayısıyla zatürre diğer adıyla pnömoni oluşumunda kişiden kişiye bulaşmadan çok, kişinin vücut direncini düşüren hastalıklar ve/veya durumlar daha ön planda risk oluşuturur.

Zatürre özellikle virüs kaynaklı ise bulaşılıcılığı daha yüksektir.

• Hapşırma,
• Öksürme,
• Nefes, ağız-burun sekresyonu (salgısı) ile bulaşabilir.

Bardak, havlu, mendil gibi kişisel eşyaların ortak kullanımı ile zatürre bulaşabilir. Zatürre olan kişinin hastalık sürecinde eşyalarının ayrı olması önerilir.

Zatürre (Pnömoni) Neden Olur? Risk faktörleri nelerdir?

• KOAH,
• Akciğer kanseri ya da başka kanserler,
• Bronşektazi,
• Kalp hastalıkları,
• Hipertansiyon,
• Diyabet (Şeker) hastalığı,
• Hipertansiyon,
• Böbrek hastalığı,
• Karaciğer hastalığı,
• Kas-sinir hastalıkları gibi kronik rahatsızlıklar ve grip, covid gibi salgınlar zatürre riskini artırmaktadır.

Yanı sıra; kemoterapi almak, steroid kullanıyor olmak gibi bağışıklık sistemini etkileyen durumlar da zatürrenin gelişme riskini yükselten faktörlerdendir.

Ayrıca;

• Bağışık sistemini tutan AIDS, Lenfoma gibi hastalıkları olan kişiler,
• Yutma güçlüğü olanlar( aspirasyon pnömonisi riski daha yüksek ),
• İnme-bunama hastalıkları olanlar,
• Sigara ve alkol kullananlar,
• Dalak ameliyatı geçirenler,
• Ameliyat sonrasında uzun süre hastanede kalan ve yatağa bağımlı olan kişiler zatürre açısından risk grubundadır.

Zatürre (Pnömoni) Belirtileri Nelerdir?

Zatürre belirtileri şunlardır:

• Ateş (40 derceye kadar yükselen ateş görülebilir. Ancak çok yaşlılarda ateş belirtisi olmayabilir),
• Üşüme -titreme,
• Öksürük, özellikle balgamlı öksürük,
• Koyu renkli balgam (sarı, yeşil, paslı, kanlı vs),
• Yan ve sırt ağrısı,
• Kas-eklem ağrısı,
• Göğüs ağrısı (özellikle nefes almakla batma şeklinde),
• Nefes darlığı,
• Halsizlik, yorgunluk,
• İştahsızlık,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Baş ağrısı.

Tüm bu belirtiler zatürrede görülmekle beraber, hepsi aynı anda görülmeyebilir. Tek bir şikayet veya belirti ile de zatürre oluşabilir.

Bu şikayetler atipik pnömoni diye tanımlanan zatürre türünde çok daha hafif seyreder. Ancak tedavi edilmemesi durumunda aynı oranda ölüm riski taşımaktadır.

Zatürre belirtileri olanların zaman kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna mümkünse göğüs hastalıkları kliniğine başvurması önemli, gerekli tetkik ve tedavinin uygulanması hayat kurtarıcıdır.

Zatürre Nasıl Teşhis Edilir?

Zatürre tanısı;

• Zatürre belirtileri olan kişilerin anlattıkları,
• Fizik muayene bulguları,
• Kan tetkikleri,
• Akciğer grafisi, gerekli durumlarda yapılan akciğer tomografisi gibi radyolojik görüntüleme yöntemleri,
• Balgam örnekleri ile konur.

Zatürre tanısı çoğunlukla radolojik görüntüleme ile konsa da tedavi sürecinde ve sonlarında kontrolü mutlaka yapılmalıdır. Akciğer filmi tamamen düzelmemişse zatürre ile karışabilecek hastalıklar akla gelmeli ve ileri tetkikleri yapılmalıdır.

Tüberküloz (Verem hastalığı), akciğer kanseri veya metastazı gibi bazı kanser türleri, bazı romatolojik hastalıklar zatürre ile karıştırılabilir.

Zatürre Tedavisi:

Zatürre temel olarak etken olduğu mikroorganizmaya göre en etkili antibiyotik, antiviral, antifungal( etken mantar olduğunda) gibi tedavi ajanları ile tedavi edilir. Bazen tek bir tedavi seçeneği yeterli olabilirken bazen de bu tedavi seçeneklerini kombine etmek durumunda kalınabilir.

Zatürre tanısı alan hastaların hepsinde hastaneye yatış gerekmez. Hastanın yaşı, ateş, nabız, oksijen düzeyi, tansiyon ölçüm değerleri gibi hayati bulguları, kan değerleri, akciğer filmi bulguları yatış kriterlerini belirler.

Zatürre Kaç Günde Geçer?

Zatürrenin, uygun tedavi ile ortalama 15 gün sonra tam olarak iyileşmesi beklenir. Ancak geç tanı almış ve tedavisi geç başlamış zatürrenin iyileşme süreci kişinin vücut direncine bağlı olarak değişmekle beraber uzun süreli hastane yatışlarına ve yoğun bakım ihtiyaçlarına neden olabilmektedir.

Zatürre Nasıl Önlenir?

Zatürreden korunmada en önemli etken mümkünse risk faktörlerini ortadan kaldırmaktır. Örneğin; sigara alkol kullanımı varsa bırakılması, kronik hastalıkların düzenli kontrollerinin ve tedavilerinin yaptırılması. Ayrıca zatürre aşısı da zatürreden korunmada oldukça önemlidir.

Kimler Zatürre Aşısı Yaptırmalı?

Zatürre aşısı risk altındaki herkese uygulanabilir. Zatürre aşısı; 65 yaş üstündeki kişilere, kronik hastalığı olan 50 yaş üstü kişilere ve yaştan bağımsız olarak kanser hastalarına, kemoterapi tedavisi görenlere, steroid tedavisi alanlara, dalağı olmayanlara , AIDS ve lenfoma gibi hastalıklar nedeniyle bağışık sistemi bozuk olan hastalara önerilmektedir.

Zatürre ile Bronşit Aynı mı?

Zatürre ile bronşit birbirinden farklı hastalıklardır. İkisi de akciğer hastalığı olmakla beraber farklılıkları olan hastalıklardır.

Bronşit, akciğer havayollarını(bronş) tutan iltihaptır. Zatürre ise akciğerdeki ‘alveol’ denilen akciğer hücrelerinin enfeksiyonudur.

Uzm. Dr. Muharrem Tokmak
Bayındır İçerenköy Hastanesi Göğüs Hastalıkları Uzmanı