Orta kulak iltihabı nedir? Türleri nelerdir?

Orta Kulak İltihabı Nedir? Türleri Nelerdir?

Orta kulağın enflamatuvar hastalığı (otitis media) tek bir hastalık değildir; toplanmış sıvının içeriğine, süresine göre sınıflandırılabilir. 3 aydan kısa süreli otitler “akut”, daha uzun süreli olanlar “kronik olarak tanımlanır. Orta kulakta toplanan sıvıda bakteriyel çoğalma yoksa bir “seröz otit” durumu söz konusuyken, bakteriyel iltihap olduğunda “süpüratif” adı verilir.

Şimdi klinikte sıklıkla görülen bu hastalıkları daha detaylı tartışalım...

Kulakta Enfekte Olmayan Sıvı Toplanması (Seröz Otitler) Nedir?

Kulak burun ve boğaz hastalıklarının birlikte ele alınmasının bir sebebi vardır. Bu bölgelerdeki hastalıklar sebep ve sonuçları bakımından sıklıkla birbiri içine geçmektedirler. Orta kulakta sıvı toplanması (seröz otitis media) buna çok güzel bir örnektir. Hafif kulak ağrısı, işitme azlığı gibi semptomlar verebilen bu hastalık aslında östaki borusu ve dolaylı olarak da geniz eti ve burun hastalıklarından kaynaklanır. Kulak ise belirtilerin ortaya çıktığı yer olmaktadır.

Viral enfeksiyonun tetiklediği mukoid salgı artışı ve yine viral enfeksiyona bağlı geniz eti ve östaki borusu ağzındaki bağışıklık dokularının şişmesi nedeniyle orta kulak boşluğunun bozulması (östaki fonksiyon bozukluğu) kulakta enfekte olmamış sıvı toplanmasına neden olabilmektedir. Bu sıvı normalde boş olması gereken orta kulağı doldurarak sesleri baskılar ve çocuklukta en sık görülen, iletim tipi işitme kaybına sebebiyet verir. Muayene edildiğinde kulak zarı arkası dolu olduğu için matlaşmış görülür ve basınç uygulandığında normal bir zar gibi hareket etmez. Bu durum seröz otit için güzel bir örnektir.

Kulakta Enfekte Olmayan Sıvı Toplanması Nasıl Tedavi Edilir?

Normalde altta yatan sebep düzeldikten sonra orta kulakta toplanan enfekte olmamış sıvının kendiliğinden düzelmesi beklenir, dolayısıyla tedavinin hedefi akut seröz otitin kendisi değildir. Örneğin, viral bir üst solunum yolu enfeksiyonuna bağlı gelişen bir akut seröz otit, enfeksiyon düzeldikten sonra iki hafta içinde büyük ihtimalle düzelecektir. Eğer düzelmiyorsa alerji, reflü veya bakteriyel sinüzit gibi altta yatabilecek durumlar araştırılmalı ve gerekli tedaviler verilmelidir.

Ancak bazı durumlarda altta gerekli tüm tedavilerin yapılmasına rağmen sıvı toplanmasının düzelmediği görülür. Tedaviye cevap vermemiş ve üç aydan uzun süre devam eden (kronik) orta kulakta sıvı toplanması durumunda işitme azlığını düzeltmek, zarın çökme veya daha ileri durumlarda delinme gibi sorunlar yaşamasını önlemek ve orta kulak mukozasını tekrar sağlıklı hâle getirmek için cerrahi müdahalede bulunmak gereklidir. Bu operasyon ventilasyon tüpü takılmasıdır. Bu işlem çocuklukta en sık uygulanan cerrahilerden birisidir. Ventilasyon tüpü;

• Orta kulağın havalanmasını sağlar
• Zarın gerisindeki vakumu düzeltir
• Tekrarlayan orta kulak iltihapları oluyorsa bunların sıklığını azaltır
• Zarda meydana gelen ve erişkinlikte kalıcı iletim tipi işitme kaybına neden olabilecek delinme – yapışıklıklar gibi sorunları önler.

Bazı durumlarda orta kulakta toplanan sıvıda bakteriyel enfeksiyon (akut süpüratif otitis media) gelişebilir. Bu durumda;

• Şiddetlenen kulak ağrısı
• Zonklama
• İşitme azlığı
• Ateş - halsizlik
• Enfeksiyonun kulak zarını patlatmasıyla iltihaplı kulak akıntısı görülebilir.

Bu tablonun tedavisi antibiyotikler ve ateş düşürücü - ağrı kesicilerle yapılmaktadır. Akut otit sırasında görülen kulak zarı delikleri de doğru tedavi uygulanırsa neredeyse her vakada iyileşmektedir.

Akut süpüratif otitis media için risk faktörleri arasında östaki fonksiyonunu bozan şiddetli üst solunum yolu enfeksiyonları, düzelmeyen ya da sürekli tekrarlayan geniz eti enfeksiyonları, sürekli enfeksiyon geçirilmesine sebep olan kreşe gitme, alerjik bünye ve sigara maruziyeti sayılabilir. Burunda bulunan bakterilerin östaki borusundan kulağa erişmesini kolaylaştıran emzik kullanımı veya basınçlı burun yıkama kitleri de sebep olabilmektedir. Daha önce bakteriyel orta kulak iltihabı geçirmiş olmak veya aile hikâyesinin olması da riski artırmaktadır.

Kronik otitler nedir?

Kronik otitlerin çoğunda (kronik seröz otit gibi durumlar hariç) kulak zarı deliği de görülür. Kronik otitlerin sıklığı, akut otitlerin ve östaki fonksiyon bozukluğuna neden olan durumların tedavisi günümüzde daha iyi yapıldığı için giderek azalmaktadır.

Kulak zarının delik olması işitme azlığına neden olmaktadır. Kulağa su kaçarsa orta kulak enfekte olabilir ve akıntı başlayabilir. Tekrarlayan akıntılar zamanla işitmeyi daha da kötüleştirebilmektedir. Normalde dış kulak yolu ve zarın dış yüzeyinde olması gereken cilt hücreleri delikten içeri girerse, bu durum da kolesteatom denilen ilerleyici kulak hastalığına sebep olabilmektedir. Dışa atılamayan cilt hücrelerinin sıkışmakta, basınca ve enflamasyona neden olarak önüne gelen yapıları eritmektedir. Sık sık enfeksiyonlar ve akıntılar da bu tehlikeli süreci hızlandırmaktadır.

Tüm kronik otitlerin tedavisi cerrahidir. Öncelikle kolesteatom varsa tamamen temizlenmesi ve kulak zarındaki deliğin kapatılması amaçlanmaktadır. Ayrıca işitme açısından kemikçiklerde bir hareket kısıtlılığı veya kopukluk varsa bunun giderilmesi için de çalışılır. Sorunun tekrar etmemesi için eğer varsa östaki fonksiyon bozukluğunun düzeltilmiş olması da gereklidir.

Doç. Dr. Onur Ergün
Bayındır İçerenköy Hastanesi Kulak, Burun, Boğaz, Baş ve Boyun Cerrahisi