Koruyucu Tıp Biliminin En Etkili Silahı: Aşı

Hastalıkların önlenebilmesi için geliştirilmiş en ucuz, en etkili ve en yaygın uygulama olan ‘aşı’; sadece çocukları değil erişkinleri de hastalıklardan koruyor. Çocuklarda çok sıkı bir şekilde takip edilen aşılar, ne yazık ki erişkinlerde yeterince önemsenmiyor. Oysa yaşlılarda özellikle tetanoz-difteri, pnömokok ve inflüenza aşılarının ihmal edilmemesi, bu hastalıkların yol açtığı ölümleri engellemenin en etkili yolu. Salgınların, sakatlıkların, birçok hastalığın, bebek ve çocuk ölümlerinin önüne geçen aşı uygulaması, insanlık tarihindeki en önemli gelişmelerden biri olarak kabul ediliyor. Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Komitesi, 2005 yılından bu yana, aşılanmanın desteklenmesini savunmak için Aşı Haftası düzenliyor.

Aşının amacı nedir?

Aşılamanın amacı, yakalanıldığında yan etki, sakatlık ve ölüm olasılığı yüksek olan enfeksiyon hastalığına karşı korumak, kişilerde o hastalığa karşı bağışıklık sağlamak, salgınları önlemek, hastalığın o bölgeden ve yeryüzünden ortadan kalkmasını sağlamaktır. Nitekim çiçek hastalığında bu başarılmıştır. Eskiden zorunlu olarak herkese yapılan çiçek hastalığı aşısı, artık kalktı. Çünkü bu hastalık dünyadan yok edildi. Aynı şekilde çocuk felci hastalığının da aşılama yolu ile yeryüzünden silinmesi için çalışmalar sürmektedir.

Çocukluk döneminde geçirilen kabakulak, kızamık gibi hastalıklarına, çocuk hekimleri artık neredeyse hiç rastlamıyor. Az sıklıkta olsa da suçiçeği vakalarına rastlanıyor ancak bebeklik döneminde aşılama yapıldığı için hastalık hafif seyrediyor. Aşı olmanın çocukların hakkı olduğu unutulmamalı, ebeveynler çocukların bu fırsattan yararlanmasını sağlamalı.

Aşıların koruyucu bir etki gösterebilmesi için uygun yaşlarda ve uygun aralıklarla yapılması şart. Zira aşıların, çocuklara, hastalıklara yakalanma riskinin en yüksek olduğu dönemlerden önce yapılması gerekir. Bu nedenle doğumdan itibaren belli bir program dahilinde aşılamanın başlaması gerekir. Her aşının maksimum koruma sağlaması için hangi dozda ve kaç kez tekrar edileceği, ne zaman yapılacağı bellidir.

Aşılama takvimi ve hangi aşıların yapılacağı, temel bir program şeklindendir. Çocuk hekiminiz sizleri mevcut aşı takvimine ek yapılabilen aşılar hakkında sağlam çocuk takiplerinizde bilgilendirecektir. Çocuk hastalıkları doktorunun önceliğinin çok sağlığı korumak olduğunu unutmamak gerekir.

Yetişkinler aşı yaptırmalı mıdır?

Çocukluk yaş grubunda, anne ve babaların titizlikle üzerinde durduğu aşılama uygulamaları, erişkin yaşlara ulaşıldığında ise ne yazık ki ihmal ediliyor. Oysa günümüz gelişmiş tıp teknolojileri ve bağışıklık biliminin ışığı altında, aşılama programlarının erişkinlerde de uygulanması, bu dönemin basit ve korunulabilir bir hastalıkla sonlanmaması açısından hayati önem taşıyor.

Çocukluk çağındaki aşılama uygulamalarına duyulan titiz ilgi, devlet desteği, bilgi birikimi ve paylaşımı pediatrik infeksiyon hastalıklarının kontrol altında tutulmasını sağlayan mükemmel bir başarı sağladı. Ne yazık ki erişkin yaş grubunda böylesi bir başarı elde edilemedi. Ancak koruyucu tıp biliminin en önemli silahı olan aşıların, erişkinlerde de kullanılması gerektiği unutulmamalı.

Yaşlılar hangi aşıları yaptırmalı?

Bugün için elimizdeki bilimsel veriler, yaşlı popülasyonlarda (50 yaş üzeri) üç temel aşının (tetanoz-difteri, influenza, pnömokok) yaygın olarak kullanılması gerektiğini ortaya koyuyor. Erişkinlerin, aşağıdaki bu aşıları yaptırması çoğu zaman hayat kurtarıcı oluyor:

• 18-64 yaş: Tetanoz-difteri (Td), Kızamık-kızamıkçık-kabakulak ve suçiçeği (özellikle hamile kalması olası anne adaylarına).
• 65 yaş üstü: Td, influenza, pnömokok.
• Hamileler: Td, Hepatit B.
• İmmün yetmezliği lanlar: Pnömokok, influenza, Hepatit B

Yenidoğan aşıları

Bebeklerin enfeksiyonlara karşı en büyük savunması, anne sütü ve aşılardır. Yeni doğmuş bebekler, annelerinden aldıkları antikorlarla hastalıklara karşı korunurlar. Ancak bu korunma, kısa bir süre sonra kaybolur. Ayrıca, yeni doğanlar boğmaca gibi bazı hastalıklara karşı anneden geçen antikorlara da sahip değildir. Bebekler aşılanmazsa ve hastalığın mikrobu ile karşılaşırsa, vücudu hastalıkla savaşabilecek kadar güçlü olmayabilir. Aşılar bulunmadan önce pek çok bebek, günümüzde aşılarla korunabilen hastalıklar nedeniyle kaybedilmekteydi. Aynı organizmalar günümüzde de olmasına rağmen, bebekler aşılar sayesinde korunabiliyor. 

Aşılanma, özellikle bulaşıcı hastalıklara karşı korunma açısından zorunludur. Suçiçeği, hepatit A, hepatit B, menenjit, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, boğmaca, pnömokokal zatürree, çocuk felci, difteri, tetanoz, kuduz, meningokok, grip hastalıkları, aşılarla önlenebiliyor. Bazı aşılar zorunlu olarak, devlet eliyle, resmi sağlık kurumlarında yapılırken, bazıları isteğe bağlı olarak yapılıyor. Örneğin; rotavirüs (ishal) aşısı, HPV (genital kanser) aşısı, menengekok aşısı gibi aşılar ülkemizde isteğe bağlı aşılardır.

HPV aşısı nedir?

Human papilloma virus (HPV) aşısı, halk arasında kadınlarda görülen rahim ağzı kanserinden koruyucu aşı olarak bilinmektedir. Bu virüs sadece rahim ağzı kanserine neden olmaz, kanserleşmeyen lezyonlar olsa da yaşam kalitesini düşüren genital bölge siğillerinden de sorumludur. Ayrıca bu virüs sadece kadınlarda değil erkeklerde de baş-boyun bölgesi ve genital bölge kanserlerinden  sorumludur. Rahim ağzı kanseri kadınların önemli bir sağlık problemi olsa da erkekler taşıyıcı olarak hastalığın sıklığını artırmaktadırlar.

İlk çıktığı zaman bu aşı sadece 9-26 yaş arası kadınlara önerilmekteyken, artık erkelere de hem hastalıktan korunmak hem de taşıyıcılığı azaltmak için önerilmektedir. Aşının cinsel yaşam başlamadan yani virüs ile ilk temastan önce uygulanması gerekmektedir. Aşı tedavi edici değil koruyucudur, koruyuculuğu da çok yüksek bir aşıdır. Maliyeti de yüksek olan bu aşının koruyuculuğunun yüksek olduğu ve toplumda ne kadar çok rahim ağzı kanseri, siğili olan kişiler olduğu unutulmamalı. Bu aşı, kız ve erkek çocuklarımız için gereksiz değildir, sağlıklı bir erişkinlik için kaçırılmayacak bir fırsattır.