Kabızlığa ne iyi gelir? Kabızlık neden olur ve nasıl geçer?

Kabızlık nedir?

Kabızlık, tıbbi adıyla konstipasyon, bağırsak hareketlerinin yavaşlaması ve dışkının dışarı atılamaması durumudur. Kabızlıkta haftada 3’ten az dışkılama söz konusudur.

Kabızlığın nedenleri nelerdir?

• Lifli gıdaların yetersiz tüketimi,
• Yetersiz sıvı alımı,
• Hareketsiz yaşam,
• Yeme bozukluğu,
• İlaçlar,
• Hamilelik, menopoz, tiroid sorunları gibi hormonal değişiklikler,
• Stres ve depresyon,
• İrritabl bağırsak sendromu (IBS), inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD), kolon kanseri gibi bağırsak hareketlerini etkileyen hastalıklar kabızlığın nedenleri arasında gösterilmektedir.

Kabızlık hangi hastalıkların habercisi olabilir?

Kabızlık;

• Hemoroid (Basur)
• Bağırsak inkontinansı (dışkı kaçırma)
• Konstipasyon (dışkı sıkışması)
• İrritabl bağırsak sendromu.
• Kolon kanseri
• Tiroid
• Parkinson hastalığı
• Multipl skleroz gibi nörolojik hastalıkların habercisi olabilir.

Kabızlık belirtileri nelerdir?

Kabızlık belirtileri, her kişide farlılık göstermektedir. Ancak sıklıkla görülen kabızlık belirtileri şunlardır:

• Haftada 3’ten az tuvalete çıkma,
• Dışkılamada zorlanma ve ağrı,
• Karın ağrısı ve rahatsızlık hissi,
• Gaz ve şişkinlik,
• Halsizlik.

Aşağıdaki durumlarda zaman kaybedilmeden hekime başvurulmalıdır:

• Kilo kaybı
• Bağırsak hareketlerinde 6 haftadan uzun değişiklik
• Teşhis konulmamış rektal kanama (Makattan kan gelmesi)
• Persistan (devamlı) karın ağrısı
• Kanlı mukuslu dışkılama
• Yakın zamanda geçirilmiş karın cerrahisi

Kabızlığa ne iyi gelir?

• Bol miktarda sıvı tüketimi,
• Yürüyüş gibi fiziksel egzersizler,
• Kuru kayısı, kuru erik, incir gibi lifli besinler, 
• Kefir ve yoğurt gibi probiyotikler kabızlığa iyi gelir.
• Kabızlığa iyi gelen lifli besinler şunlardır: Elma, kuru incir, avokado, kuru erik, kuru kayısı, gül kurusu, hurma, keten ve chia tohumu, yeşil fasulye, ıspanak, barbunya ve tam buğday ekmeği.

Kabızlık tanısı nasıl konur?

Kabızlık tanısında, öncellikle hekim tarafından hasta öyküsü dinlenir ve kabızlığın altında yatan sebep saptanmaya çalışılır.

Kabızlık tanısında başvurulan yöntemler şunlardır:

• Laboratuvar Testleri: Alarm yakınmaları olan ya da kabızlık yakınması çok uzun zamandır olmayan kişilerde tam kan sayımı, açlık kan şekeri, kreatinin, kalsiyum ve tiroid-stimülan hormon (TSH) bakılması önerilir.
• Endoskopi (Total Kolonoskopi/Fleksibl Sigmoidoskopi): Bağırsak lümeninde tıkanıklık şüphesi veya kabızlık yakınmasına ek alarm yakınması olan kişilerde ya da cerrahi tedavi yapılacaksa operasyon öncesinde endoskopik incelemeler yapılmalıdır. Hastanın kabızlığı kronik ancak hasta 50 yaşını geçmişse (ya da ailesinde kolorektal kanser varsa daha da erken yaşta) ve öncesinde hiç kolonoskopi yaptırmadıysa da total kolonoskopi yapılması kolorektal kanser taraması amaçlı yapılmalıdır.
• Ayakta Direkt Batın Grafisi: Kabızlık tanısı için çok sık kullanılan bir tanı metodu olmasa da, ancak kolondaki birikmiş dışkı görülebilir, megakolon tespitinde faydalıdır.
• Baryumlu Kolon Grafisi: Aganglionik kolonik segment şüphesi varlığında (Hirschsprung hastalığı) özellikle doğumdan hemen sonra ortaya çıkan kabızlıkta, darlığın proksimalindeki dilatasyonu ve dar segmenti görüntülemede kullanılır.
• Radyoopak Belirteçli Kolon Transit (Geçiş) Zamanı: Oral yolla alınan radyoopak belirteçlerin gastrointestinal sistemdeki hareketlerinin kantitatif (nicel) değerlendirmesini yapan bir testtir. Opak belirteçleri (yaklaşık 20-25 adet) içeren kapsül hem yutulmadan hemen önce hem de yutulduktan 120 saat sonra çekilen ayakta direkt batın grafilerinde, opak markerların varlığı ve yayılımı değerlendirilir. Yavaş transitli kabızlık şüphesi olan hastalarda faydalı sonuçlar verebilen bir tanı yöntemidir. Opak markerlar, ayakta direkt batın grafisinde batında yaygın dağılmış olarak görülüyorsa yavaş transitli kabızlık, sol kolonda ya da pelviste toplanmışsa obstrüktif tip kabızlık düşünülmelidir. Beş ya da daha az marker görülüyorsa, kolon transitinin normal olduğu bildirilir ancak bu sonuç hastaya, kendisinde kabızlık bulunmadığı şeklinde açıklanmamalıdır. Testten 2-3 gün önce ve test sırasında laksatif (bağırsak hareketlerini uyararak kabızlığı gideren ilaçlar) kullanılmamalıdır.
• Defekografi: Anorektumun defekasyon sırasındaki anatomik ve fonksiyonel değişimlerini gösteren bir testtir. Konvansiyonel radyografi ya da mangnetik rezonans (MR) altında uygulanır (15). Anatomik patolojilerden rektosel (bağırsak fıtığı) ve intususepsiyonun (bir bağırsak segmentinin diğerinin içine peristaltizm yoluyla girmesidir )gösterilmesinde yardımcı olur. MR defekografide çevre organ (uterus, mesane, ince barsak) prolapsusları ve patolojileri (enterosel, sistosel, pelvik organ prolapsusları gibi) de tespit edilebilmektedir.
• Anorektal Manometre: Ucunda lateks balon olan ve üzerinde rektum ve anal kanalın basınçlarını ölçen basınç ölçerlerin olduğu ince kataterin hastanın anal kanalına yerleştirildikten sonra anorektal bölgenin (rektum ve anal sfinkter kaslarının) dinlenim, sıkma ve ıkınma manevraları sırasındaki basınçlarının ölçüldüğü, defekasyon manevrası sırasındaki rektum ve anal sfinkter kaslarının birbirleriyle olan uyumunun değerlendirildiği, anorektal reflekslerin (rektoanal inhibitör refleks, öksürük refleksi) kontrol edildiği ve rektumun hava ile şişirilmeye karşılık duyarlılığının kantitatif tespit edildiği bir yöntemdir.

Kabızlık nasıl tedavi edilir?

Öncelikle kabızlığa neden olan hastalığın tedavi edilmesi gerekir. Kabızlıkla birlikte makattan kan gelmesi önemli bir bulgudur ve zaman kaybedilmeden hekime başvurulmalı ve tedavi planlanmalıdır. Ancak çoğu durumda kabızlığın kesin bir nedeni bulunamaz ve hastaya yaşam tarzı değişikliği önerilir.

Şiddetli kabızlık olması durumunda tedavide sodyum fosfat, magnezyum tuzları ve laktuloz grubu ilaçlar kullanılabilir. Lavman ve fitil kabızlıkta diğer tedavi seçenekleridir.

Kabızlık tedavisinde beslenme ile ilgili yaşam tarzı değişiklikleri, temel olarak lifli gıdaların tüketiminin ve sıvı alımının artırılması hedeflenir.

Uzm. Dr. Kemalettin Yılmaz
Bayındır Söğütözü Hastanesi, Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Gastroenteroloji Uzmanı