İşitme Kaybının Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Her yaştan birey için büyük önem taşıyan işitme, komplike bir sürecin sonucu olarak gerçekleşiyor. İşitmenin iyi olabilmesi için kulak zarının sağlam, orta kulağın östaki borusu vasıtası ile iyi havalanan, orta kulağı örten ve mukoza adı verilen döşemenin sağlıklı, kemikçik zincirinin bütünlüğünün tam ve hareketli olması gerekiyor. Bu süreci etkileyen faktörler ise işitme kaybının ortaya çıkmasına neden oluyor.

İşitmenin önemi

İşitme organı ve işitme duyusu, insanların sosyal açıdan birbirlerine bağlanmasında, iletişim kurmasında ve eğitim almasında çok büyük bir önem taşıyor. Özellikle çocukların gelişiminde, beynin motorasyonunda son derece öneme sahip. Erken dönemde işitmeyen bireylerin beyinlerindeki işitme merkezlerinin nöral yapılarının gerilemesi sonrasında, geç yaşlarda işitme tekrar kazanılamıyor. İşitmesi sağlanamayan bebekler konuşmayı da öğrenemiyor ve hayatına engelli olarak sürdürüyor. Bu nedenle çok erken yaşlarda işitme durumunun tespit edilerek, işitmeyi sağlayıcı yöntemlerin uygulanması, çocuklara geleceklerinin kazandırılması anlamına geliyor.

Bebeklerde işitme kaybı neden olur?

Duyusal tip işitme kayıpları, doğumsal ya da edinsel olarak karşımıza çıkıyor. Doğumsal işitme kayıplarının arkasında, genellikle genetik nedenler bulunuyor. Ayrıca anne ile babanın akrabalığı, annenin hamilelik sırasında hastalık geçirmiş olması, kullandığı ilaçlar, zor geçen bir doğum bebeğin işitme kaybına neden olan etkenlerden bazıları olarak öne çıkıyor. Edinsel olanlar ise hayatın ilk günlerinde geçirilen ağır bir enfeksiyon ya da menenjit gibi hastalık nedeni ile ortaya çıkıyor.

Bebeklerde işitme kaybı tedavisi

Bebeklerde işitme kayıplarının erken saptanması çok önem taşıyor. İşitme kayıpları kısmi ise bebek en geç 6 aylıkken cihazlandırılması gerekiyor. Böylece, cihaz aracılığı ile gelen uyarılar beynin işitme merkezindeki nöral yapıları besleyebiliyor ve atrofi oluşmadan aktif bir şekilde işitme fonksiyonlarını sürdürebiliyor. İleri seviyede işitme kaybı olan bebeklerde iç kulağa yerleştirilen kohlear implant ise hayatın seslerini duymalarına yardımcı oluyor. Kohlear implant sadece bebeklerde değil, ileri yaşlarda da kullanılabiliyor.       

Çocukluk yaşlarında işitme kaybı nedenleri

3-4 yaş itibarıyla çocuklarda görülen işitme konusundaki esas sorunu orta kulakta sıvı birikmesi oluşturuyor. Orta kulaktaki sıvı birikimi çocukların sık geçirdikleri üst solunum yolu enfeksiyonları sonucunda, orta kulak havalanmasının bozulması, burun ve geniz boşluğundan enfeksiyonun östaki vasıtasıyla orta kulağa yerleşmesi sonucu ortaya çıkıyor. Zamanında ve iyi tedavi edilemeyen ya da çok dirençli olabilen bu enfeksiyonlar, orta kulakta kalıcı sıvı birikimlerine yol açabiliyor. Bu da çocuklarda yaklaşık % 40 civarında bir işitme kaybı nedeni oluyor. Eğitim öğretim aşamasındaki bahsi geçen çocuk popülasyonunda bu yüzde kaybı bile çocuğun gelişimini çok olumsuz etkiliyor.

Orta kulak iltihabı tedavisi

Eğer antibiyotikle tedavi edilemiyorsa, kulak zarına küçük bir kesi yapılarak havalandırma tüpü yerleştiriliyor ve orta kulağın havalanması sağlanıyor ve böylece hiçbir şekilde arkada bir sekel bırakmıyor. Ancak bazen kulağın yapısına bağlı olarak, kronik enfeksiyona dönüşebiliyor ve kulak zarında orta kulaktaki havalanma sorununa bağlı olarak cepleşmeler oluşabiliyor. Bu cepleşmeler sonrasında dış kulak yolu cildindeki epitel, orta kulağa doğru ilerleyerek kemikte erime yapan çok ciddi komplikasyanlara neden olarak hastalıklara da yol açabiliyor. Bu durum kolesteatom kemikleri erittiği için, işitme kemikleri de etkilenerek, yaklaşık 60-70 desibel kayba neden oluyor. Bu durumda hastalığın temizlenmesi, orta kulağın ve işitmenin yeniden yapılandırılması amaçlanıyor. Bu işlem sırasında özel cerrahi teknikler uygulanıyor. Eğer işitme kemikleri kullanılamayacak durumda ise titanyumdan yapılmış işitme protezleri orta kulağa yerleştiriliyor ve işitme yeniden yapılandırılabiliyor. Özellikle genç ve orta yaş bireylerde, çocukluktan gelen genetik işitme kayıpları veya bu tip orta kulak sorunları olabiliyor. Daha az olmak üzere de kabakulak gibi bazı viral hastalıklar da işitme kaybına sebebiyet verebiliyor.  

Kulak iltihapları sonrası sekel olarak kalan durumlar

• Kulak zarının delik olduğu, kemikçiklerin sağlam olduğu durumlar,
• Kulak zarının delik olduğu kemikçiklerin de hasar gördüğü durumlar, kemikçiklerin hareketinin kaybolduğu durumlar,
• Kulak kemiğinin derinliklerine iltihabın yerleştiği kronik hastalıklar (akan kulak),
• Kolesteatom adı verilen ve kulak kemiğinde harabiyet yaratan kronik ve tehlikeli hastalıklar,
• Kemikçik zincirinin kopuk olduğu veya fonksiyon göremediği durumlarda işitme kaybı %60 seviyelerine ulaşabilir.

Tüm bu koşullarda öncelikli amaç iltihabın bir daha tekrar etmeyecek şekilde temizlenmesi, orta kulağın yeniden yapılanmasının sağlanması, kemikçiklerin onarılması veya farklı yöntemlerle (protezler kullanılarak) işitme iletiminin sağlanması ve de kulak zarının onarılmasıdır. Bu sayılan işlemlerin deneyimli ellerde başarısı çok yüksektir.

Profesyonel yaşam kaynaklı işitme sorunları

Yetişkinlerde, profesyonel yaşamın getirdiği bazı işitme kayıpları da gözlemlenebiliyor. Örneğin, yüksek sesli ortamlarda çalışan kişiler, yüksek sesin getirmiş olduğu travma sonucu işitme kaybı yaşayabiliyor. Yüksek sesin yarattığı tahribat, iç kulaktaki tüylü hücrelerde olabiliyor ve bu tüylü hücrelerin yeniden yapılandırılmasına yönelik tedaviler sınırlı olduğundan, ilaçlar ve uygulamalar her zaman istenilen sonucu getiremeyebiliyor.

Yaşlılık döneminde karşılaşılan işitme sorunları ve tedavisi

İleri yaşın getimiş olduğu hücresel dejenerasyon sonrası yaşlılık işitme kayıpları gözlemlenebiliyor. Bu yaş grubunda iki durumdan bahsedilebilir: İlki sesin duyulması ile ilgili sorunlar, ikincisi ise konusulanların anlaşılması konusundadır. Konusulanların anlaşılması doğrudan beynin işitme merkezinde oluşan bir durumdur. Bu grup hastaların tedavisinde ilaçlar yerine işitme kaybının dengelenmesi için cihazlardan yararlanılıyor. Kişinin kelimeleri algılayabilmesinde ve beyinde sentezlenmesinde işitme cihazlarının sürece katkısı olamıyor. Kelimeleri ayırt etme kapasitesi düşük olan işitme kayıplı yaşlılarda, işitme cihazlarının performansı ve kişiyi tatmin etme kapasitesi bu nedenle düşük olabiliyor. Ancak gelişen teknoloji ile yaşlı toplumda da kohlear implant uygulamaları kullanılabiliyor. İleri yaşın neden olduğu olumsuzlukları nötralize edecek alternatifler, gelişen teknoloji aracılığıyla hastalara sunulmaya devam ediyor.

Kulak zarı kaynaklı işitme problemleri

Kulak en dıştan içe doğru incelendiğinde, dış kulak yolu ile orta kulak arasında bulunan ve ses dalgaları ile titreşen bir organ olarak görev yapan kulak zarı, kendisi ile sıkı irtibatta olan çekiç kemikçiğini harekete sokuyor. Kulak zarının en sık karşılaşılan sorununu ise yırtılması veya delinmesi oluşturuyor. Bu bir travma sonucu olabileceği gibi orta kulak iltihaplarının baskısı sonrası da gelişebiliyor. Eğer diğer orta kulak yapıları sağlıklı ise kulak zarının yırtılmasından dolayı en fazla 35-40 dB (diğer bir deyişle % 35-40) işitme kaybı gelişiyor.

Yalnızca kulak zarına yönelik müdahaleler bulunuyor. Çok basit ve küçük bir yırtık ise kendiliğinden iyileşme ihtimali bulunuyor. Ancak büyük olan yırtıklar veya 2-3 hafta içinde iyileşememiş yırtıkların veya deliklerin ameliyatla onarılması gerekiyor. 

Prof. Dr. Nuri Özgirgin
Bayındır Söğütözü Hastanesi ve Bayındır İçerenköy Hastanesi Kulak, Burun, Boğaz, Baş ve Boyun Cerrahisi Bölüm Başkanı