İnme Neden Olur? İnme Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

İnme, dünyada en fazla fonksiyon kaybına neden olan, yaşam kalitesini çok etkileyen ve ikinci sıradaki ölüm nedeni olan hastalık grubunu oluşturmaktadır. Dünyada yılda 17 milyon kişi inme geçirmektedir ve bu, her 1 dakikada 1 kişinin inme geçirdiği anlamına gelmektedir. Bu hastalardan her yıl 6 milyon kişi, inme nedeniyle hayatını kaybetmektedir. 

İnme geçiren hastaların %20’si erken dönemde, %30’u bir yıl içinde hayatını kaybetmektedir. Hayatta kalan hastaların ise yaklaşık üçte biri günlük işlerinde başkalarına muhtaç olarak yaşamlarını sürdürebilmektedir.

İnme nedir?

İnme, beyne giden kan akımının, damarın pıhtıyla tıkanmasına bağlı olarak aniden azalması ya da durması (iskemik inme), ya da daha az sıklıkla, beyin damarlarının yırtılıp kanın beyin dokusu içine kanama (intraserebral kanama) ile oluşabilir.

İnme çeşitleri nelerdir?

İskemik inme

İnmelerin %80’i iskemik inmedir. Beyne giden kan akımının, damarın tıkanması yoluyla aniden azalması ya da durması sonucu, beyne yeterli oksijen ve besin maddelerinin iletilememesi ve beyin hücrelerinin kısmen veya tümüyle hasar görmesine sebep olmaktadır. Buna bağlı olarak konuşma bozukluğu, yüzde kayma, kol ve/veya bacakta güçsüzlük, duyu ya da denge kaybı, bilinç düzeyinde bozulmalar gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır.

Geçici iskemik atak

Felç geçirmeye benzeyen geçici bir durumdur, kalıcı bir hasar oluşturmaz. Beynin bir kısmına giden kan akışındaki geçici bir azalmadan kaynaklanır. Birkaç dakika ya da saat sürebilir, 24 saatten uzun sürmez. Semptomlar geçici olsa da, hastaların mutlaka acil yardım istemesi gerekmektedir. Geçici iskemik atak geçirmek, daha sonra gelişebilecek bir inmenin habercisi olabilir.

Hemorajik inme 

Farklı sebeplere bağlı olarak beyin damarlarının yırtılması, hasar görmesi sonucunda beyin dokusu içine ya da beyni saran zarların içine olan kanama tablosudur. Beynin kanamadan etkilenen bölgesine göre, inme belirtileri ortaya çıkar. En sık kanama sebepleri kontrolsüz yüksek tansiyon, amyloid anjiopati, beyin damarlarındaki anevrizma ya da AVM gibi anomaliler, kanamaya yatkınlık oluşturan hastalıklar, beyinde yer alan tümörler sayılabilir.

İnme risk faktörleri

Değiştirilemeyen risk faktörleri:

• Yaş (inme riski yaşla birlikte artar),
• Cinsiyet (erkekler kadınlara oranla daha fazla riske sahiptir),
• Irksal ve ailesel özellikler (ailede kalp ve beyin damar hastalıklarının olması)
   

İlaç tedavisi veya yaşam tarzı değişiklikleriyle değiştirilebilen/düzenlenebilen risk faktörleri:

• Hipertansiyon
• Diyabet
• Kalp hastalıkları (kalp kapak hastalıkları, kalp damar hastalıkları)
• Ritim bozuklukları (atriyal fibrilasyon)
• Hiperlipidemi (yüksek kolesterol)
• Sigara ve alkol kullanımı
• Hareketsiz yaşam
• Sağlıksız beslenme alışkanlıkları
• Obezite

İnme tedavisi

İnme, hızlı müdahale edilmesi gereken bir durumdur. Öncelikli amaç, beyinde geri döndürülemeyen bir hasar oluşmadan önce müdahale edebilme şansını yitirmemektir. Bu nedenle inme belirtilerinin bilinip farkedilmesi, belirtilerin başladığı saatin kaydedilmesi ve zaman kaybetmeden 112 acil servisi ile tedavinin uygulanabildiği merkezlere erken başvuru oldukça önemlidir. İskemik inme ya da hemorajik inme olmasına göre inme tedavisi değişiklik gösterir.

İskemik inmelerin tedavisi:

Damardaki tıkanıklığın erken dönemde açılmasını sağlayabilen tedaviler (intravenöz trombolitik tedavi, mekanik trombektomi) ile kan akımının tamamen kaybolmadığı ancak ciddi seviyede azaldığı beyin dokusunun, kalıcı hasar gelişmeden kurtarılması mümkündür. Böylece oluşabilecek yeti kaybının geri çevrimi ya da azaltılması da mümkün olabilmektedir. Oluşan damar tıkanıklığını açmak için damar yoluyla verilecek ilaç tedavisi, semptomların başladığı andan itibaren ilk 4,5 saat içerisinde verilmelidir. Bu tedavi belirli kriterleri karşılayan, tedavinin verilmesine engel durumu olmayan hastalara, belirli inme merkezlerinde uygulanabilmektedir.

Akut dönemde uygulanabilen diğer tedavi yöntemi ise trombektomidir. Eğer hasta işlem için belirli kriterleri karşılıyorsa ve işlem için engel bir durum yoksa, beyninizdeki tıkalı damardan pıhtıyı çıkarmak için kateter yoluyla damar içine girilebilir.

Bu akut dönemde uygulanan tedavilerin yanı sıra, inme sebebine yönelik yapılan tetkiklerin sonucunda hastaya uygun kan sulandırıcı tedavi ve diğer risk faktörlerini düzenleyici tedaviler başlanır. Böylece hastayı inmenin tekrarından korumak amaçlanır. 

Hemorajik inmelerin tedavisi:

Kanama nedenine bağlı olarak tedavi değişmektedir. Kan basıncını düşürücü ilaçlar, beyindeki kanı boşaltmaya veya kafaiçi basıncı azaltmaya yönelik ameliyatlar, hasar gören beyin damarına yönelik girişimler, anjiografik tedaviler, kafa içinde ödemi önleyen veya azaltan tedaviler uygulanabilmektedir.

İnme geçiren hastaların çoğu bir rehabilitasyon programına dahil edilir. Hastanın yaşı, genel sağlık durumu, sekel durumu göz önünde bulundurularak tedavisi oluşturulur.

Geçici iskemik atak ya da inme geçirmiş hastalarda yapılan tetkikler sonucunda, ilerleyen dönemde yeni bir inme geçirme riskini azaltmak amacıyla, plak nedeniyle daralmış damarların ameliyat ya da stent ile açılması gibi yöntemler uygulanabilmektedir, inme açısından risk faktörleri tespit edilerek bunlara yönelik tedavileri başlanmaktadır.

İnmenin komplikasyonları

İnme geçiren hastalarda, özellikle hareket kabiliyeti kısıtlanmış ve/veya yatağa bağımlı hastalarda; bazı durumlara yatkınlık oluşabilmektedir. Bu durumlar açısından hastanın dikkatli takip edilmesi gerekir. Enfeksiyonlar (özellikle solunum sistemi enfeksiyonları), tromboembolizm (derin ven trombozu, pulmoner emboli), dekübit ülserleri, kötü ve yetersiz beslenme, ağrı en sık rastlanan inme komplikasyonlarındandır.

İnmeden korunmak için neler yapılmalıdır?

Risk faktörlerini azaltacak yaşam tarzı değişiklikleri uygulanmalıdır. Beslenme düzeninin gözden geçirilmesi (sebzeden zengin ve lifli beslenme, az tuzlu beslenme), hayat tarzına düzenli fiziksel aktivite ve egzersizlerin dahil eidlmesi, kilo kontrolünün sağlanması, sigaranın bırakılması, alkol kullanımının sınırlandırılması en çok önerdiğimiz yaşam tarzı değişiklikleridir.  

Hipertansiyon, şeker hastalığı, yüksek kolesterol, kalp hastalıklarının düzenli kontrolü ve uygun tedavisi de inmeden korunmada oldukça önemlidir. Kronik hastalığı olan tüm hastaların, rutin kontrollerini ihmal etmemesi inmeden korunmada büyük önem taşımaktadır. 

Uzm. Dr. Büşra Ölmez
Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Nöroloji Uzmanı