Göz Yaşı Kanal Tıkanıklığı Nedir? Nasıl Tedavi Edilir?

Göz yaşı kesesi ve yardımcı göz yaşı bezlerinden salgılanan göz yaşının fazlası, göz yaşı yolları vasıtasıyla burun içine boşaltılır. Göz yaşı yolları sistemi denilen bu sistem, üst ve alt kapak iç kenarından başlayan göz yaşı kanal ağızları, kanalcıklar, göz yaşı kesesi ve ana göz yaşı kanalından oluşur. Bu sistemin herhangi bir yerinde meydana gelen tıkanıklık sonucunda göz aşı burun içine boşalamaz ve bunun sonucunda sulanma başta olmak üzere çeşitli şikayetlere neden olur.

Göz yaşı kanal tıkanıklığı nedenleri

Göz yaşı kanal tıkanıklığı doğumsal veya edinsel olabilir.

• Doğumsal: Miadında doğan bebeklerin %90’ında doğum sırasında göz yaşı kanal gelişimi tamamlanmış değildir. Genellikle göz yaşı kanalının buruna açıldığı bölgede, göz yaşının burun içine akışını engelleyen bir zar yapı vardır. Ancak yenidoğanların büyük kısmında doğumun ilk birkaç haftasında kanal kendiliğinden açılır. Geri kalan bebeklerin %90’ında kendiliğinden veya kese masajı ile gözyaşı kanalı açılır. Göz yaşı kanalının buruna açıldığı yerdeki bu zarın açılmaması bebekte sulanma, çapaklanma şikayetlerine neden olur. Bunun dışında göz yaşı kanalcık ağzının doğumsal yokluğu veya tıkanıklığı da görülebilir.
   
• Edinsel: İlerleyen yaşlarda sebebi tam olarak aydınlanmamış nedenlerden ötürü göz yaşı kanal sistemi tıkanıklığı gelişebilir. Çoğunlukla kesenin alt kısmında tıkanıklık gelişir. Ancak bunun dışında göz yaşı kanal sisteminin herhangi bir yerinde (kanal ağzı, kanalcık, kese içinde) de tıkanıklık gelişebilir. Ayrıca yüze gelen travmalar sonucu göz yaşı kanal sistemi hasarı veya tümörler nedeniyle indirekt olarak göz yaşı kanal sistemi tıkanıklıkları görülebilir. Burun içi fonksiyonel veya yapısal herhangi bir patoloji de tıkanıklığı tetikleyebilir.
   

Göz yaşı kanal tıkanıklığı belirtileri

• Sulanma,
• Çapaklanma,
• Göz yaşı kesesinde (burun köküne yakın bölgede) şişlik, kızarıklık, basmakla iltihap gelmesi
• Göz kapağı ve çevre dokularda şişlik, kızarıklık

Göz yaşı kanal tıkanıklığı tanısı

Doğumsal kanal tıkanıklıklarında ailenin anlattığı ‘bebekte sürekli sulanma ve sık sık çapaklanma’ hikayesi ile tanı kolayca konulur. Bunun dışında ‘floresein boyası göllenme ve kaybolma testi’ de tanıda yardımcı bir yöntemdir. Erişkinlerde ise göz yaşı kanal ağzının genişletilmesi ve göz yaşı kanalına kanül yardımıyla sıvı verilmesi yöntemi ile kanaldan buruna sıvı geçişi kontrol edilir. Ayrıca bazı durumlarda göz yaşı yolları sintigrafisi ile tanı desteklenir.

Göz yaşı kanal tıkanıklığı tedavisi

Çoğu yenidoğanda göz yaşı kesesi üzerine yapılan özel masaj ile bu zar yapı açılır. Ancak açılmadığı durumlarda sondalama işlemi ile bu zar açılarak pasaj oluşturulur. Bu işlem birkaç kez tekrarlanabilir. Buna rağmen şikayet devam ederse göz yaşı yollarına tüp yerleştirilmesi veya balon ile genişletme yöntemlerine başvurulur. Bu işlemlere rağmen şikayetleri devam eden çocuklara 4 yaşına geldiklerinde dakriyosistorinostomi ameliyatı yapmak gerekebilir. Çocuklarda sondalama işlemi ne kadar erken yapılırsa başarı şansı o kadar fazladır. Bu nedenle sondalama ve/veya tüp yerleştirme işlemlerinin en geç 3 yaşına kadar yapılması tercih edilir.

Erişkenlerde göz yaşı kanal sistemindeki tıkanıklığın yerine göre cerrahi tedavi uygulanır. Göz yaşı kanal ağzında veya kanalcıklarda tıkanıklık varsa, stent görevi görecek özel tüpler yerleştirilir. Göz yaşı kanal sisteminde kısmi tıkanıklık varsa yine stent görevi gören farklı tüpler yerleştirilir. Çoğunlukla ileri yaşlarda sık karşılaşılan kese altındaki tıkanıklıklarda dakriyosistorinostomi (DSR) cerrahisi uygulanır. Bu cerrahi, endoskopik uygulanabildiği gibi eksternal (cilt kesisi yapılarak) da uygulanabilir. Eksternal yöntemde kese ile burun mukozalarından felpler hazırlanarak tünel oluşturulduğundan başarı oranı %90-95’dir ve altın standart olarak kabul edilir. Ayrıca son on yıldır transkanaliküler diod lazer DSR yöntemi de uygulanmaktadır ancak başarı oranı daha düşüktür.

Doç. Dr. Özlen Rodop Özgür
Bayındır İçerenköy Hastanesi ve Bayındır Levent Tıp Merkezi Göz Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı