Çocuklarda alerji neden olur? Çocuklarda alerji belirtileri

Vücudumuz, kendisini korumak için yapısında bulunmayan yabancı maddelerle karşılaştığında onlarla savaşan bir bağışıklık sistemine sahiptir. Bazı insanlarda bağışıklık sistemi, vücuda zararlı olmayan, diğer insanların bağışıklık sistemlerinin yanıt vermediği bazı maddeleri düşman olarak algılar ve onlara karşı saldırıya geçer. Bu saldırı sırasında bağışıklık hücreleri tarafından salgılanan maddeler vücutta kaşıntılı döküntülerden şok tablosuna kadar değişen belirtilere neden olabilir. Bu duruma alerji, neden olan maddelere alerjen denir. Yani alerji aslında bir aşırı duyarlılık reaksiyonudur.

Çocuklarda alerji neden olur?

Alerjik hastalıklar çocukluk döneminde erkek çocuklarda, ergenlikten sonra kızlarda daha sık görülmektedir. Alerjik reaksiyonların ortaya çıkmasında kişilerin genetik yapılarıyla gelen bir kalıtımsal yatkınlık söz konusudur. Bununla beraber yatkınlığı olan her bireyde alerji ortaya çıkmamaktadır. Anne karnında ve doğumdan sonra etkileşilen çevre koşulları alerjinin ortaya çıkmasında rol oynamaktadır. Beslenme, sigara ve hava kirliliği maruziyeti, erken yaşta doğal yaşamla iç içe olma, erken yaşta bazı viral enfeksiyonlara maruz kalma, alerjenlerle temas gibi çeşitli etkenler alerjinin ortaya çıkmasında rol oynamaktadır.

Çocularda görülen alerjik hastalıklar nelerdir?

Çocuklarda alerji kendini oldukça farklı klinik tablolarla gösterebilmektedir. Hava yolu alerjenleri (ev tozu akarları, polenler, hayvan epitelleri, küf mantarları,vb) ile duyarlanan çocuklarda astım, alerjik rinit, atopik dermatit gibi hastalıklar görülebilmektedir. Besinlere karşı alerjisi olan çocuklarda atopik dermatit, mide-bağırsak sistemi belirtileri (özefajit, proktokolit, vb), hayatı tehdit edebilen, birçok organ sisteminin katıldığı ve şok tablosuna neden olabilen anafilaksi tablosu ortaya çıkabilir. Arı venomuna alerjiik olan çocuklarda da anafilaksi tablosu gelişebilir. Bazı ilaçlar da çocuklarda basit deri döküntülerinden anafilaksiye kadar değişen şiddette alerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir.

Alerji belirtileri nelerdir?

Alerjik hastalıklar vücutta hemen her sisteme ait belirtiler gösterebilir.

• Deride kaşıntılı kabarık plaklar halinde döküntüler (kurdeşen/ürtiker) ve egzama tarzı yaralar en sık görülen belirtilerdir.
• Solunum sisteminde, üst hava yollarında burun akıntısı, kaşıntısı, tıkanıklığı, hapşırma, alt hava yollarında nefes darlığı, öksürük, göğüs ağrısı, egzersizle çabuk yorulma şeklinde belirtiler görülebilir.
• Mide-bağırsak sisteminde, kusma, ishal, kanlı kaka, yemek yerken yutma zorluğu, takılma hissi, gıda reddi gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
• Birden çok sistemin katılımıyla daha ağır bir tablo olan ve hayatı tehdit edebilen anafilaksi tablosu da alerji sonucu ortaya çıkabilir.

Bununla beraber bu belirtiler sadece alerjik hastalıklarda görülmezler, birçok hastalığın belirtisi olabilirler. Alerjik hastalığa bağlı olup olmadıklarının anlaşılması için hastaların ayrıntılı bir öykü ve muayene, sonrasında gerekli testler ile değerlendirilmesi gerekir.

Çocuklarda alerji nasıl anlaşılır?

Yukarıda bahsedilen belirtileri olan çocuklarda belirtilerin bazı alerjenlerle tetikleniyor olması, bu belirtilere neden olabilecek diğer hastalıklara ait belirtilerin ve muayene ve test bulgularının olmaması durumunda alerjik hastalıklardan şüphe edilir. Bu durumda deriye uygulanan alerji testleri, kanda bakılan alerji testleri, solunum fonksiyon testleri gibi testlerden yardım alınır. Bazı durumlarda alerjinin gösterilmesi için alerji yapan maddenin düşük dozlarda ve reaksiyona müdahale edilebilir koşullarda çocuğa verilerek izlenmesi şeklinde yapılan provokasyon testleri uygulanır.

Çocuklarda alerji nasıl tedavi edilir?

.Çocuklarda alerjik hastalıkların tedavisi daha çok alerjiye neden olan maddelerden kaçınma, belirtilerin ortaya çıkmasını azaltmaya yönelik önlemler alınması, koruyucu ilaçlar kullanılması ve belirtiler ortaya çıktığında onların ilaçlarla tedavi edilmesi şeklindedir. Alerjik hastalıkların birçoğu için hastalığı ortadan kaldıracak bir tedavi yöntemi yoktur. Bununla beraber bu hastalıkların bir kısmı çocuk büyüdükçe kendiliğinden tamamen geçerler. Burada önemli nokta, hastalık devam etse bile, alerjik hastalıkları olan çocukların, ilaçlarını tedavilerini düzenli kullanmaları ve almaları gereken önlemlere dikkat etmeleri durumunda sağlıklı ve aktif bir hayat geçirebilmeleridir. Alerjik hastalıklar iyi tedavi edildiğinde çocuklar mutlu, canlı, üretken bir hayat sürdürebilirler.

Alerjik hastalıkların tedavisinde hastalığın seyrini değiştirebilme özelliği olan tek tedavi şekli alerjen immünoterapisidir (aşı tedavisi). Bu tedavi önce haftada sonra ayda bir düşük doz alerjenin vücuda enjeksiyon ile verilmesi şeklinde uygulanır ve 4-5 yıl sürer. Her gün dil altına uygulama şeklinde bir yöntem de mevcuttur. Tedavi sonunda hastaların önemli bir kısmında alerjene karşı cevapsızlık, yani alerjenle karşılaştığında artık belirti ortaya çıkmaması durumu görülür. Ancak bu tedavi her hastalık ve her hasta için uygun değildir. Uygun hasta seçimi önemlidir.

Prof. Dr. Müge Toyran
Bayındır Söğütözü Hastanesi Pediatri ve Çocuk Alerji Uzmanı