Çocuklarda Büyüme ve Gelişmenin Takibi

Bir çocuğun dünyaya gelmesinin ardından büyümesinin yakından takip edilmesi sağlıklı bireylerin gelişmesinde önemli bir yere sahiptir. Doğumdan önce annenin beslenmesi, doğum sonrası ise bebeğin iki yaşına kadar beslenmesi, gelişimi olumlu yönde etkiler. Ergenlik döneminde ise hormonlar çocuğun gelişiminde rol oynar. 

Büyüme dinamik bir olaydır. Canlıların temel özelliği olup, bebeğin büyümesi genetik olarak programlandıktan sonra birçok çevresel faktör ve hormonların etkileşimi ile gerçekleşmektedir. Normal büyüme ve gelişme, sağlığın en önemli göstergelerinden birisidir. Normal büyüme için; sağlıklı hücre yapısı, yeterli beslenme, spor, büyümeyi etkileyen hormonların ve büyüme faktörlerinin varlığı gereklidir.

Doğumdan önce annenin, sonrasında ise çocuğun beslenmesi büyümeyi etkiler

Doğumdan önce büyüme, genellikle bebeğin yaşadığı ortam yani annenin sağlık durumu, beslenmesi, hastalıkları ile ilişkiliyken; doğumdan sonra beslenme ve büyümeyi etkileyen faktörler değişiklik gösterir. Doğumdan sonraki ilk 2 yıl çocuğun dengeli beslenmesi, hastalıklardan korunması ve sevgi ortamında büyütülmesi gerekir.

İlk 6 ay hatta ilk 2 yaş çocuğun büyümesi beslenmeye bağlıdır. İyi beslenmeyen bir çocuk, ilk 2 yaşta daha az büyür. 2 yaşından sonra hormonal faktörler devreye girer. Ergenlik döneminde kızlarda östrojen, erkeklerde testosteron hormonu büyümede rol oynar.

Çocuklarda normal büyüme ve gelişmenin bilinmesiyle, anormal durumların saptanması, hastalıkların belirlenmesi ve önlenmesi açısından önemlidir. Normal büyüme, çocuğun sağlıklı olduğunun iyi bir göstergesidir. Bu nedenle her sağlam çocuk izlenmesinde boy ve ağırlık ölçümleri yapılmalıdır.

Ek olarak, yaşamın ilk yılında her muayenede baş çevresi ölçülmelidir. Ardışık ölçümler tek ölçümlerden çok daha yararlıdır. Çünkü çocukta saptanan değerler normal sınırda olsa bile çocuğun kendine özgü büyüme örüntüsünden sapmalar belirlenebilir.

Yaş ve cinsiyet büyüme hızını etkiler 
Çocuğunuzun büyümesi, kendi yaşındaki ve aynı cinsteki çocukların normal değerlerine göre yavaşlamaya başlarsa; çocuğunuzda büyüme bozukluğu ya da gelişebileceğinin bir işareti olabilir. Çocuklarda büyüme ve gelişme her yaş grubunda, kız ve erkek cinsiyette farklılıklar göstermektedir. Çocuklar her yaşta aynı hızda büyümezler her yaş grubu için büyümeyi olumlu ve olumsuz etkileyen faktörlerde değişkenlikler  oluşmaktadır. En hızlı büyüme; anne karnında, ilk 2 yaşta ve ergenlik döneminde olur.

Kilo - boy - baş üçlüsünü takip edin
Büyüme, genetik ve çevresel faktöre göre değişkenlik gösterir. Büyümenin takibinde kilo, boy, baş çevresi ve bunların artma hızı ve vücut bölümlerinin birbirlerine oranlarından yararlanılır. Büyümenin değerlendirilmesinde yaşa ve cinsiyete göre oluşturulmuş persantil eğrisi adı verilen eğriler kullanılabileceği gibi, bazı pratik formüllerden de yararlanılabilir.

Büyümenin takip edilmesi için bebeğin doğduğu andan itibaren belli periyotlarla izlenmesi gerekir. İlk 6 ayda her ay, 6 aydan sonra 2 ayda bir, 1 yaşından sonra her 3 ayda bir çocukların büyüme ve gelişmesi takip edilmesi gerekir.

Kilo alımı: Bebekler ortalama 3000-3500 gr olarak doğar. Hayatın ilk 10 gününde doğum ağırlığının %10 kadarını yitirir. Sonra hızlı kilo almaya başlarlar, İlk 6 ayda, ayda ortalama 600 gr kadar kilo alırlar. Sonraki 6 ayda ise, ayda 500 gr alması yeterlidir. Bebek 5. ayda doğum ağırlığının 2 katına, 1 yaşında 3 katına, 2 yaşında ise, 4 katına erişir. 1 yaşındaki bir çocuk ortalama 10 kg’dır. Bununla birlikte tamamen sağlıklı çocuklarda bile genetik yatkınlığa bağlı küçük sapmalar olabilir.

Boy: Zamanında doğan bir bebeğin ortalama boy uzunluğu 50 cm kadardır. İlk 3 ayda 8 cm, ikinci 3 ayda 8 cm, üçüncü 3 ayda 4 cm, dördüncü 3 ayda 4 cm boy uzaması olur. Yani 1 yaşında ortalama 24-25 cm kadar boy uzamış olur ve 75 cm ulaşmıştır. 2 yaşına geldiğinde boy 10-12 cm daha uzayarak 85 cm ulaşır. Ergenlik öncesi erkek çocuklar, kızlara göre biraz daha uzundur. Ergenlik döneminin kızlarda daha erken başlaması nedeniyle bu dönemde kızlar erkek çocuklarını geçebilirler. Bir çocuk ergenlik öncesi dönemde 5 cm’den az büyüyorsa, büyüme eğrisinde aynı çizgide devam etmiyor ve geride kalıyorsa, sorun var diyebiliriz.

Baş çevresi: Zamanında doğmuş bir bebekte baş çevresi 35 cm kadardır. Sağlıklı bir çocukta başın büyümesi, beynin büyümesini yansıtır. 3. ayda 40,5 cm, 6. ayda 43 cm, 12 ayda 46 cm’dir. Bundan sonraki yaşlarda baş büyümesi yavaşlar.

Uzm. Dr. Hacer Yılmaz Ünal
Bayındır Söğütözü Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı