Artroskopik cerrahi nedir?

Artroskopik Cerrahi Nedir?

Artroskopik cerrahi herhangi kapalı bir eklem boşluğuna (diz, omuz, kalça, dirsek, el veya ayak bileği) yaklaşık 1 santimetre boyutunda 2 veya 3 adet kesi ile girerek uygulanan cerrahilere verilen genel isimdir. 

Uygulanan bu kesilerden biri eklem içinin görüntülenmesini sağlayan kamera ve ışık sistemi için giriş yeri olarak kullanılır. Nasıl deniz gözlüğü ile dış ortamda bulanık, su altında net bir görüntü elde ediliyor ise aynı mantıkla görüntü netliği elde edilmesi için kameranın ucunda eklem içine steril sıvı doldurmaya yarayan sıvı çıkış kanalları mevcuttur. Yani basit bir anlatımla ucunda ışık olan ve uç kısmından sıvı çıkısı olan bir kamera kullanılır.

Doktor karşısındaki ekrandan eklem içini görüntülerken eklem içine girişi sağlayan diğer bir portaldan cerrahi aletlerini eklem içine yerleştirerek operasyonu gerçekleştirir.

Bu küçük kesilerden günümüzde özellikle diz, omuz ve ayak bileği eklemlerinin tüm bağ onarımları, menisküs ve kıkırdak temizlik veya onarımları gerçekleştirilebilmektedir. Dirsek, el bileği gibi dar eklemlerde ya da kalça gibi derin yerleşimli eklemlerde ise artroskopik müdahale alanı daha dardır ve genellikle eklem içindeki yırtıkların veya yapışıklıkların ağrı azaltılması amacıyla temizlenmesi amacıyla kullanılır. Son yıllarda kalça eklemi artroskopilerinde gelişmeler hızlanmış ve bağ tamiri seçenekleri ortaya çıkmıştır ancak diz ve omuz eklemlerindeki kadar geniş müdahale imkânı hala sağlanamamıştır.

Artroskopik Cerrahinin Avantajları Nelerdir?

• Artroskopik cerrahide kanama problemi olmaz

Kanama olmamasının 2 temel sebebi vardır;

• Birincisi diz, dirsek veya ayak bileği eklemler için turnike uygulaması ile ekleme giden kan akışı kesilebilmektedir.
• İkinci olarak çok küçük kesiler kullanıldığı için damarlara zarar verilme olasılığı yok denecek kadar azdır.

• Eklem içi net bir şekilde müdahale öncesi görüntülenerek yanlış tanı olasılığını ortadan kaldırır.
• İyileşme süresi açık cerrahiye oranla daha kısadır.
• Kozmetik olarak çok ufak yara izi bırakır.
• Erken fizik tedavi başlanmasına olanak verir.
• Operasyon sonrası yara ağrısı açık cerrahiye göre büyük oranda azalır.

En Sık Uygulanan Artroskopik Müdahaleler Hangileridir?

Menisküs Yırtığı Temizliği veya Onarımı

Menisküsler diz içindeki kemikler arasında yerleşen iki adet fasulye şeklindeki dokudur. Bu dokuların görevi yürüme, koşma, zıplama gibi hareketlerde iki kemik arasında ortaya çıkan basıncı emip yararak eklem kıkırdağının zarar görmesini engellemektir

Menisküsler zamanla oluşan dejenerasyon (hareketsiz yaşam, kilo alımı ve genetik etmenler ile) ya da travmaya bağlı olarak yırtıldığında eklem hareketlerinde takılma ve ağrıya neden olurlar. Ayrıca eklem içinde serbest olarak hareket eden yırtılmış menisküs parçası kıkırdak yüzeyde tıraşlanmaya ve açılmaya neden olur. Cerrahide amaç, mümkün olan en fazla menisküs dokusunu koruyarak yırtılmış menisküs parçasını eklem içinden uzaklaştırmak ya da mümkünse özel dikişler kullanarak menisküs dokusunu onarmaktır.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması Onarımı

Ön çapraz bağ diz içinde orta ön tarafta yer alan bağdır. Fonksiyonu kaval kemiğinin tek ayak üzerinde dönme hareketinde öne doğru kaymasını engellemektir.

Yaralanması sıklıkla spor sırasında şiddetli burkulma (futbol, basketbol, voleybol, kayak …) sonrasında gerçekleşir. İlk yaralanma anında dizde şişlik ve yoğun ağrı oluşur ve birkaç hafta içinde diz içinde oluşan kanamanın eklem içinden emilmesi ile ağrı azalır ve normal yürüme fonksiyonu kazanılır. Ancak iyileşme sonrası yaralanan diz üzerinde yapılan dönüş hareketlerinde dizde boşalma hissi ve bu boşalma hissi sonrası ağrı ve şişlik şikayetleri oluşur. Dizde tekrarlayan boşalmalar sonucu zamanla kıkırdak ve menisküs hasarları oluşması kaçınılmazdır. Bu durumu önlemek için ön çapraz bağı yeniden fonksiyonel hale getirilmesi gerekir. Yeniden yapılacak ön çapraz bağ için ya hastanın kendi bacağından alınan ya da kadavradan hazırlanıp steril şekilde paketlenmiş tendonlar kullanılır. Hastadan alınan tendon grefti herhangi bir fonksiyonel kısıtlılığa veya güç kaybına neden olmayacak vücutta aynı görevi yapan birden fazla kas grubu olan tendonlardan seçilir. Unutulmamalıdır ki hastanın kendinden alınan dokular daha hızlı şekilde vücuda uyum sağlar.  Hastanın kendi tendonlarının kullanılması mâni bir durum varsa (daha önce geçirilmiş ameliyat ya da yaralanma gibi) kadavra kaynaklı greftler tercih edilir. Alınan greftlere yırtılan ön çapraz bağın şekli verildikten sonra anatomik pozisyonda açılan kemik tünellerin içine sabitlenerek ön çapraz bağ onarımı yapılır.

Akromioplasti

Artroskopik akromioplasti operasyonu omuzun darbe sendromu olarak adlandırılan rahatsızlık için uygulanan cerrahi tedavidir.

Omuz kemerini oluşturan kemik yapıların anatomik varyasyonlara bağlı olarak omuz hareket boşluğunu daraltmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Bu darlık ergenlik döneminden itibaren bulunur ancak kas üzerindeki yıpratıcı etkileri sıklıkla 30 yaşın üstünde ortaya çıkmaktadır. Ağrı genellikle kol ya da doğru kaldırılmaya çalışıldığında 60 ila 120 derecelik açılarda ortaya çıkar. Ağrının oluşma sebebi anatomik darlığa bağlı olarak bu açılarda omuz kaslarının kemik doku altında sıkışması ve buna bağlı olarak yıpranmasıdır. Fizik tedavi ve medikal tedaviyle şikayetleri ortadan kalkmayan hastalara uygulanır ve kemikte küçük tıraşlamalar uygulanarak boşluk genişletilir. Yaklaşık 1 cm boyutlarında 2 ya da 3 kesiden boşluğa ulaşılır ve su ile doldurularak genişletilen omuz alt boşluğuna kamera yerleştirilerek kasa baskı yapan kemik yüzeyi görüntülenir. Yine aynı giriş deliklerinden bası yapan kemik bölgesi özel aletlerle yaklaşık 5 mm kalınlığında tıraşlanarak boşluk genişletilir. Mekanik bası ortadan kalktığı için ağrıda 4 hafta içinde ortadan kaybolur.

Tekrarlayan omuz çıkıkları

Tekrarlayan omuz çıkıkları sıklıkla travma sonrası omuz ekleminin etrafını saran kapsülün yırtılması sonucu oluşur. Nadiren genetik olarak aşırı eklem elastikiyeti olan hastalarda da görülmektedir.

İlk defa oluşan omuz çıkıklarının tedavisinde omuz ekleminin yerine oturtulmasından sonra fizik tedavi yeterlidir. Birden fazla oluşan omuz eklem çıkıklarında ise cerrahi olarak yırtılan eklem kapsülünün onarılması gerekmektedir. Bu zaruriyetin sebebi, eklem her yuvasından çıktığında takılmaya bağlı olarak eklem kıkırdağının üzerinde çentik şeklinde zedelenme oluşmasıdır. Tekrarlayan zedelenmeler genç yaşta eklem kireçlenmesine yol açar.

Eklem kapsülü onarımı için yırtılan kapsül parçasının ayrıldığı kemik yüzeye yeniden bağlanması gerekmektedir. Kemiğe yumuşak dokulara uygulandığı gibi iğne ile dikiş uygulanamadığı için kapsülün kemiğe tutturulması için kemik çıpaları kullanılır. Kemik çıpaları kemik içine gömülen ve ufak bir vidadan ve bu vidanın arkasına bağlı sütürlerden oluşur. Denizde gemileri sabitlemek için suya atılan çıpalara benzetildikleri için bu isim verilmiştir. Kemik içinde eriyebilen ya da eriyemeyen metaliklerin pek çok çeşidi bulunsa da temel fonksiyonları aynıdır. Kemiğe sabitlenmeye yarayan vida şekilli parça ve buna bağlı iplerden oluşurlar. İpler yırtık eklem kapsülünden geçilerek düğümlenir ve yeniden kemiğe sabitlenmiş olur. Tüm bu işlemler omuz eklemi içine açılan 3 adet 2 cm boyutunda kesiden gerçekleştirilir.

Omuz Eklemi Kas – Tendon Yırtıkları

Omuz kas tendon yırtıklarının yüzde 90’ı tıbbi olarak rotator kılıf olarak adlandırılan kas grubunun supraspinatus adlı kas parçasının, omuz başına bağlandığı parçada oluşur.

Kolun yana açılmasına ve dışa döndürülmesine yardımcı olan bu kasın yırtıkların bu hareketlerde ağrı ve kuvvetsizlik oluşur. Ağrı omuz başından başlayarak kola ve dirseğe doğru yayılan şekildedir ve uyurken yırtık omuz üzerine yatıldığında daha şiddetli hissedilir. Yırtıklarla omuz altı boşluğa açılan 2 cm boyutlarında 3 adet kesiden ulaşılarak kemikten ayrıldığı yere yeniden tutturulur. Bu işlem sırasında tekrarlaya omuz çıkıkları başlığında ayrıntılı olarak anlatılan kemik çıpaları kullanılır.

Doç. Dr. Görkem Kıyak
Bayındır İçerenköy Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı