Gereksiz ve Fazla İlaç Kullanımının Zararları Nelerdir?

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı, halk sağlığını ve tedavi maliyetlerini yüksek oranda etkiliyor. Özellikle yaşlı hastalarda polifarmasinin (çoklu ilaç kullanımı) yaygın olması sebebiyle akılcı olmayan ilaç kullanımına sıkça rastlanıyor.

Ülkemizde yaşlı hastaların reçetesiz olarak kullandığı ilaçların yüzde 40-60'ını ağrı kesiciler, kabızlık ilaçlar ve vitaminler oluşturuyor. Yaşlı hastalar genellikle kullandıkları bitkisel ürünleri, vitaminleri doktor ya da eczacılarına bildirmiyor. Fakat bu tür ilaç dışı gıda takviyeleri de ilaçlarla etkileşime giriyor ve istenmeyen etkiler gözleniyor. Bunun yanı sıra yaşlıların sıkça kullandığı merkezi sinir sistemi depresanları, antibiyotikler, ağrı kesiciler, kan sulandıran ilaçlar, tansiyon ilaçları, solunum yollarını açan ilaçlar, idrar söktürücüler ve kan şekerini düşüren ilaçlar diğer kullanılan ilaçlarla etkileşime girerek ciddi yan etkilere sebep oluyor. Yaşlılarda en sık rastlanan yan etkiler ise depresyon, bilinç bulanıklığı, huzursuzluk, düşme, hafıza kaybı, istem dışı hareketlere neden olan hastalıklar, kabızlık ve idrar kaçırma.

Yaşlı hastalar ilaç kullanırken nelere dikkat etmelidir?

• Her belirti veya yakınma için hemen ilaç kullanmamalı.
• Kullanılan tüm ilaçlar doktor ile paylaşılmalı.
• Sigara, alkol ve kafeinli içecek tüketimi doktor ile paylaşılmalı.
• İlaçlar doktor ve eczacının önerdiği dozda ve tedavi şemasına uygun şekilde kullanmalı. Sorun veya sorular ile ilgili mutlaka doktora veya eczacıya danışılmalı.
• Kullanılan ilaçlar ile ilgili karşılaşılan her türlü yan etki mutlaka doktora iletilmeli.
• İlaç kullanımında herhangi bir zorluk ile karşılaşılması durumunda konu doktor ile paylaşılmalı.
• Hastalar "bitkisel" olarak tanımlanan takviyeleri kullanacağı zaman, mutlaka bir doktor veya eczacıya danışmalı.

Doktorlar yaşlı hastaları ilaç kullanımında iyi yönetmeli

• Yaşlı hastaya ilaç önerilirken tedavi mutlaka bireyselleştirilmeli ve hastaya en uygun ilaç seçilmeli.
• Tedaviye başlamadan önce bir tanı konmuş olmalı, sadece hastalık belirtileri için ilaç önerilmemeli.
• Başka doktorlar tarafından ilaç yazılıp yazılmadığı sorulup araştırılmalı. 
• İlaca mümkün olan en düşük dozda başlanmalı. Doz ayarlaması dikkatle yapılmalı. Eğer gerekiyorsa ilacın dozu kontrollü olarak artırılmalı.
• Sedasyon yapan, sakinleştirici özelliği olan ilaçlar kişinin günlük yaşamındaki faaliyetlerini etkileyebileceği için dikkatle önerilmeli ve kullanılmalı.
• İlaçlar gerekli kan-idrar incelemeleri gibi laboratuvar testleri yapıldıktan sonra reçete edilmeli.
• İlaç tedavisi ve tedavi planı mümkün olduğunca basitleştirilmeli.
• Tedavi düzenli olarak gözden geçirilmeli ve gereksiz ilaçlar tedaviden çıkarılmalı, tekrar tekrar reçeteye yazılmamalı.
• Yaşlı hastaların önceden kullandığı ilaç listeleri, ilaç şişeleri ve kutuları mutlaka kontrol edilmeli. İlaç kutuları belirgin olarak etiketlenmeli.

Saadet Hamamcıoğlu
Bayındır Sağlık Grubu Eczacılık Hizmetleri Müdürü