Alerjik Rinit Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Bahar nezlesi olarak bilinen alerjik rinit, kişilerin duyarlı oldukları alerjenler ile teması sonrası ortaya çıkan ve çok sayıda kişiyi etkileyen bir hastalıktır.

Alerjik rinit belirtileri

Burunda tıkanıklık, kaşınma, akıntı, hapşırma nöbetleri, geniz akıntısı, yüzde basınç ve ödem vardır. Gözlerde kaşınma kızarıklık, sulu akıntı, göz altlarında morluk oluşur. Boğazda yanma, ağrı, öksürük, kaşıntı hissi, ses kısıklığı ve tat bozukluğu olabilir. Uykudan sık uyanma, horlama ve boğaz kuruluğuna yol açabilir. Bu da gün içinde uyuklamaya ve verimlilikte düşmeye sebep olabilir. 
 

Alerjik rinit kaça ayrılır?
 

• Mevsimsel alerjik rinit: Şikayetler genelde ilkbahar veya sonbaharda olur. Alerjenler ise ilkbaharda ağaç polenleri, sonbaharda ise ot polenleridir.
• Yıl boyu süren alerjik rinit: Şikayetler bütün yıl sürer. Alerjenler ise ev tozları (akarlar), küf mantarları, hayvan tüyleridir.
• Mixt tip: Her iki tip bir arada görülür. Alerjik rinit genelde mevsimsel başlar ve yıllar içinde yıl boyu süren formuna dönebilir.

Alerjik rinit kimlerde sık görülür?

Alerjik rinit genelde sosyokültürel olarak yüksek toplumlarda görülür ve her 5 bireyin 1'inde vardır. Genetik bir hastalıktır ve çevresel faktörler hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Yapılan çalışmalar ile çiftlikte yaşayan çocuklarda alerjik rinit, şehirde yaşayanlara göre çok daha düşük görülmüştür. Hastalarda şikayetler farklı dönemlerde farklı şiddette seyreder. Başlangıç yaşı genelde 5-6 yaştır ama 30 veya 40'lı yaşlarda da ortaya çıkabilir. Şehir değişikliği, iş değişikliği, ortam değişikliği, okul değişikliği hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırır.

Alerjik rinit tanısı nasıl konulur?

Alerjik rinit tanısı hastanın şikayetleri ve doktorun muayenesi ile konulabilir. Alerji testleri tanıyı destekleyen ve tedavi alternatifleri sunan testlerdir. Bu testler 15 dakika içinde sonuç verir ve güvenilirliği en yüksek olan prick testi olarak bilinir. Hastanın sadece testten önce 7 ile 10 gün kadar antihistaminik dediğimiz alerji ilacı almamış olması test için yeterlidir. Test pozitif çıkar ve alerjen tespit edilirse aşı tedavisi alternatifi hastaya sunulur ve korunulması gereken esas madde de bulunmuş olur. Ama tanı için testin pozitif çıkmasına gerek yoktur. Tekrarlayan hapşırma nöbetleri, burun kaşıntısı, burun tıkanıklığı, gözlerde ıslaklık ve öksürük nöbetleri olması kişinin alerjik rinit olabileceği yönünde önemli şikayetlerdir.

Alerjik rinit tedavisi

Alerjik rinitin tedavisi kesinlikle standart değildir ve kişiseldir. Hastanın yaşı, genel durumu, eşlik eden hastalıkları, hastalığının şiddeti ve tedaviye uyumu gibi etkenlere göre bireysel bir tedavi stratejisi izlenir. Tedavide 4 alternatif vardır, tedaviler birlikte veya tek başına kullanılabilir.

İlaç tedavisi: İlaç, tedavinin her basamağında vardır. Bunlar kortizonlu burun spreyleri, serum fizyolojikli burun spreyleri, burun açıcı (dekonjestan) haplar, antihistaminik haplar, alerjiyle teması farklı şekilde önleyen (antilökotrien) haplardır.

• Serum fizyolojikli burun spreyleri her yaşta özellikle gebelikte rahatlıkla kullandığımız burunda mekanik temizlik sağlayan yıkama solüsyonlarıdır. Hazır şekilde eczanelerden temin edilebildiği gibi evde kendimiz de hazırlayabiliriz.
• Kortizonlu burun spreyleri alerjik rinitte birinci basamak tedavidir. Kullanımı sırasında baş öne doğru eğilir ve sprey her burun deliğine ikişer defa sıkılır ardından içe doğru nefes çekilir ve spreyin etkisi artırılır. 2 hatta 3 kutu sprey aralıksız olarak kullanılabilir. Özellikle yeni nesil spreylerde sistemik yan etki çok azdır ve 2 yaştan itibaren kullanılabilir. Burunda kabuklanma, kanama ve kuruma gibi lokal yan etkilere sebep olabilir.
• Haplardan burun açıcı (dekonjestan) olanlar 5-7 gün süresince kullanılabilir. Yan etkisi nedeniyle kalp, tansiyon, prostat büyümesi olanlar ve glokom hastalarında dikkatli kullanılmalıdır. Günde ikden fazla kullanmak boğazda kuruluğu artırır, uyku hali yaratabilir. Dikkatli kullanılmalıdır.
• Antihistaminik adı verilen burunda akıntı, hapşırma ve kaşıntıya iyi gelen haplar da 1 ya da 2 ay düzenli kullanılabilir. Burun tıkanıklığı dışında tüm alerjik rinit şikayetlerine iyi gelir. Özellikle yeni jenerasyon antihistaminiklerde yan etki de azdır. En sık görülebilecek yan etkileri uyku hali, sersemliktir. Tedavide çoğunlukla ikinci basamaktır ve steroidli spreylerle kombine kullanılabilir.
• Antilökotrien adı verilen ilaçlar ise özellikle akciğer şikayeti olan hastalarda etkilidir. Alerjenin hücre duvarına yapışmasını engeller ki diğer ilaçlardan farklı bir etki mekanizması vardır. Çocuklarda kullanımı çiğneme tableti şeklindedir.Akut durumlarda etkisi yoktur. Korunma amaçlı kullanılır.
   

Korunma tedavisi: Alerjik rinitte en önemli tedavi korunmadır. Öncelikle yapılacak basit bir testle alerjen tespit edilebilirse ona göre korunma önlemleri alınmalıdır. En sık görülen alerji sebebi ev tozlarıdır ki ortamı, yatak odasını ona göre dizayn etmek önemlidir. Hayvan tüyü alerjisinde hayvanın mutlaka  ortamdan uzaklaştırılması gerekmektedir. Buna rağmen 3-4 ay ortamda alerjenler kalabilir. Polen alerjisinde polen mevsimine dikkat etmek gerekir ve polen yükünü ortamda tutmayacak her türlü önlem alınmalıdır.

Diğer tedavilerden hangisi alınırsa alınsın korunma mutlaka yapılmalıdır. Bu bir yaşam biçimidir ve gelecekte astım gibi ciddi bir hastalıkla karşılaşmamak için alerjenden ömür boyu korunulmalıdır.

İmmünoterapi (aşı) tedavisi: Aşı tedavisi alerjik rinitte kalıcı olan tek tedavidir. Bu tedavinin mantığı alerjenin az dozlarda hastaya verilmesi ve hastanın duyarsızlaştırılmasıdır. Tedavi süresi 3.5 yıldır ve az dozdan başlayarak yüksek dozlara çıkılır. Böylece kişi alerjene karşı duyarsızlaştırılır. Bir hastanın aşı tedavisine uygunluğuna yapılacak prick testiyle karar verilir. 

Cerrahi tedavi: Alerjik rinitte cerrahi tedavi yardımcı tedavidir. Burunda deviasyon, konka hipertrofisi, nazal polip veya sinüzit gibi organik patolojiler cerrahi olarak düzeltilirse, burun tıkanıklığı azaltılıp burnun fizyolojisini düzeltilebilir. Cerrahi hiç şüphesiz alerjiyi düzeltmez fakat alerjinin yol açtığı patolojileri ortadan kaldırabilir.

Hangi tedavi yapılırsa yapılsın, alerjik rinit bir yaşam biçimidir ve hastanın düzenli takibi ve tedavisi bu konuda tecrübeli bir ekip tarafından yapılmalıdır.