Beta Mikrobu Nedir? Beta Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda en sık görülen rahatsızlıklardan biri de üst solunum yolu enfeksiyonları. Özellikle kış ve ilkbahar aylarında burun ve boğaz bölgesini hedef alan enfeksiyonlara sık rastlanıyor. En sık karşılaşılanlardan biri ise, son yıllarda anne- babalar arasında neredeyse bir şehir efsanesi halini alan Beta. Beta, pediyatrinin aslında en sevilen mikroplarından biri çünkü icat olduğundan beri hiçbir ilaca direnç kazanmadı. Bulaşıcılığı ve olası yan etkileri çok kolay kontrol altına alınabilen bir bakteri.

Büyükler gibi çocuklar da üst solunum yolu hastalıklarına kış aylarında sıkça yakalanıyor. Özellikle Beta olarak adlandırılan mikrop, bademcik enfeksiyonları arasında en ciddiye alınması gereken bakteri. 

Mevsim geçişlerinde, özellikle kış ve bahar aylarında çocukları bekleyen hastalıklar ve belirtileri neler?
Bu aylarda üst solunum yolu hastalıkları çok sık görülüyor. Özellikle çocuklarda en sık doktora başvurma nedeni, üst solunum yolu enfeksiyonları oluyor. Kış ve ilkbahar aylarında bademcik bölgesini, burun ve boğaz bölgesini tutan enfeksiyonlar yaygın olarak görülüyor. Belirtileri arasında baş ağrısı, boğaz ağrısı, kulak ve boyun civarında ağrı, kırıklık olabiliyor.

Yutmada zorluk, burunda akıntı veya tıkanıklık, halsizlik, iştahsızlık, karın ağrısı da var. Özellikle küçük çocuklarda görülen hastalıkların yüzde 15’i virüslere bağlı boğaz enfeksiyonudur, yüzde 30-40 civarına da bakteriler neden oluyor.

Beta mikrobundan korunma yöntemleri nelerdir?
Bademciklerde enfeksiyon yapan bakterilerin önemli bir kısmı, neredeyse tamamına yakını A Grubu Beta Hemolitik streptokoklardır ve bu kelime uzun geldiği için toplum içinde Beta olarak adlandırılıyor. Bazen yanlışlıkla Beta virüsü olarak telaffuz ediliyor ama aslında bir bakteri ve bademcik enfeksiyonlarının en ciddiye alınması gereken bakterisi...

Çocuklar okula başlarken veya yuvaya giderken ‘Sınıfta Beta var mı? Aşısı var mı?’ diye korkutucu bir efsane olarak dolaşıyor şehirde ama pediyatrinin aslında en sevilen mikroplarından biri, çünkü icat olduğundan beri hiçbir ilaca direnç kazanmadı. Bulaşıcılığı ve olası yan etkileri çok kolay kontrol altına alınabilen bir bakteri. Eğer hekimin ve ailenin Beta hakkında biraz bilgisi varsa uygun zamanda uygun bir tedavi ile 24-48 saat içinde bulaşıcı durum sona eriyor. En fazla 48-72 saat içinde de endişe ettiğimiz yan etkiler ortadan kalkıyor. Tedavi geç ve yetersiz planlanırsa yetişkinlerde kalp, böbrek sorunları ile karşılaşmaya yol açabiliyor.

Beta mikrobunu, virüslerden ayıran en belirgin semptomları neler?
Bir çocuğun gözleri kan çanağı gibiyse, akıyorsa, burun da akıyorsa, kuvvetli bir nezle hali varsa, baştan öksürük ile başladıysa bu tablonun virüslere bağlı olma ihtimali çok yüksek. Ama eğer çocukta yanaklar kıpkırmızı, dudak kıpkırmızı, boğaz kuru ve ağrılıysa böyle başlayan enfeksiyonun bakteriyel ve Beta streptokok ailesinden olma ihtimali yüksek. Bu çocukların 24-48 saat içerisinde görülmesi gerekiyor. Evde tutulmaması gereken grup bu.

Beta mikrobunun tedavisi
Önce Beta mı değil mi diye klinik olarak incelemek lazım. Biz bakteriyel bademcik enfeksiyonlarını ileride karşılaşabileceğimiz komplikasyonlar için tedavi etmek istiyoruz. Boğazdaki bakteriyel enfeksiyonları tedavi etme nedenimiz, kalp romatizmasına, eklem romatizmasına, böbrek iltihabına çevirmesini önlemek.

Hele ailede genetik yatkınlık varsa mikrobun kuvvetine, toksinin kuvvetine, çocuğun o sıradaki bağışıklık düzeyine ve genetik yapısına göre yüzde üç ile 35-40 arasında bu enfeksiyon iyileştikten sonra kalpte, böbrekte ve eklemlerde uzayan komplikasyonlarla kendini gösterebiliyor. Tedavi için ideal ilaç penisilindir. Bu ağızdan ya da enjeksiyon yoluyla verilebiliyor.

Diğer başvurduğumuz ilaçlar da yine penisilin türevi ağızdan verilen şuruplar. Eğer ağızdan tedaviyi tercih ediyorsak da 10 günde tamamlamak gerekiyor.

Peki, tedavi sonrasında anne-babalar nelere dikkat etmeli?
Tedavi sonrası kontrol kültürü yapmaya gerek yok. Çünkü zaten 2-3 günde romatizma yapıcı ve böbreklere vurucu etkiyi kontrol altına aldığımız için kontrol kültürü kaynak israfı oluyor.

Siz hangi yolu öneriyorsunuz? Enjeksiyon ile tedaviyi mi yoksa şurubu mu?
Bu tamamen aile ile kurulacak diyaloğa bağlı. Depo penisilinin bir enjeksiyonuyla olay kontrol altına alınabiliyor. Eğer 10 gün penisilinli şurup kullanıyorsanız, çocuğa bu şurubu yutturmak büyük bir kullanım zorluğu getirebiliyor. Tek dozun yüklendiği depo penisilin tarzı bir enjeksiyon, tedavinin tamamına eşdeğerdir. O anlık can yanmasına katlanarak o defteri kapatmak en iyi yol olabilir.

Beta nedeniyle okullarda ya da yuvalarda sık yapılan yanlışlar neler?
Bazı okullar kayıt sırasında boğaz kültürü istiyor. Oysa sağlıklı bir çocuğun o an boğazında beta streptokok grubu üremesi, tedavi için anlamlı değil, o çocuğa tedavi verilmez. Yani taradığınız bir çocukta kültür sonucu pozitif çıktıysa ama çocuğun ateşi yoksa, ağrısı yoksa, bezelerinde büyüme yoksa o çocuğa tedavi vermezsiniz, dolayısıyla kültür taramanız tam bir kaynak israfına döner ve aileyi telaşlandırırsınız.

Beta haricinde kış aylarında en sık rastlanan hastalıklar neler?
Grip etkeni virüslere de sık rastlanıyor. Bu tür virüs enfeksiyonlarında nezle ve gribi ayırmak önem taşıyor. Nezlede yalnızca burun tıkanıklığı ya da akıntısı var, hafif bir kırıklık ve gıcık öksürüğe eşlik edebiliyor. Ama bu her zaman olmayabiliyor. Ateş, yaygın vücut ağrıları ve halsizlik pek görülmüyor. Gripte ise dört gün boyunca süren şiddetli bir ateş, baştan itibaren boğaz ağrısı, baş ağrısı, yaygın kas, eklem ağrıları çok şiddetli olabiliyor. Eskilerin paçavra hastalığı demesini hak edecek düzeyde yatak-yorgan yatma isteğini artıracak kadar ağır bir tabloya çevirebiliyor. Burada önemli olan şu; ister bakteriyel olsun ister virüslerle olsun beşinci günden sonra ateş ve öksürük devam ediyorsa, baş ve kulak ağrısı başladıysa ve artarak sürüyorsa, başka bir organa mı geçiş oldu diye muhakkak tablo bir kere daha değerlendirilmeli. Çünkü bütün bunlar sinüzite ya da kulak enfeksiyonlarına çevirebilir, bademciklerin çevresinde apse gelişiyor olabilir veya alt solunum enfeksiyonlarına doğru bir ilerleme görülebilir.

Çocuklarda bademcik ve geniz eti problemleriyle karşılaşıldığında ne zaman ameliyata başvurmalı, ne zaman ameliyatsız çözüm aranmalı?
Geniz eti ve bademcik aynı lenf düğümü halkasının parçaları. Burun ve boğaz etrafında, inci dizisi gibi lenf düğümlerinden oluşan gerdanlık gibi bir halkamız var. Lenf düğümlerinden biri geniz eti, ikisi bademcik ama halkayı tamamlayan başka lenf düğümleri de var ve bu lenf düğümleri baş, boyun ve beden bölgesindeki diğer dokularla ve lenf düğümleriyle ilişkili. Geniz eti çok büyük olduğunda horlama ve horlamanın aralarında da uyku apneleri oluyorsa, bu durum mutlak operasyon nedeni. Bazen bu nedenle 1-1.5 yaşında bile operasyon önerilebiliyor.

Bademciklerin büyük olması veya beta streptokok taşıyıcı olması ise tek başına bademciklerin alınması için bir neden değil. Hatta sık enfeksiyon görülüyor olması bile göreceli bir neden değil. Eğer yılda 4-5 defanın üzerinde enfeksiyon geçiriliyorsa ve bu enfeksiyonlara özellikle kulak enfeksiyonu eşlik ediyorsa, kulakta su toplaması varsa, ameliyat gerekebiliyor. Horlama, uyku apnesi ve kulakların duyma kaybına gidecek kadar etkilenmesi ameliyat için önemli iki neden.

Çocukların kış aylarını daha sağlıklı geçirmesi için ebeveynlere neler öneriyorsunuz?
Eğer risk grubundaysa -ki bazı ülkelerde altı aydan büyük ve 60 aya kadar her çocuk risk grubundadır- grip aşısı öneriliyor. Özellikle çocukta alerjik solunum yolu sorunları, kalp hastalığı, bağışıklık sisteminde başka bir sorun varsa grip aşılarının koruyuculuğu yüksek. Hem solunum yolu enfeksiyonlarından hem de tekrarlayan kulak enfeksiyonlarından yüzde 100 olmasa da koruyuculuk sağlıyor. İkinci en büyük tedbir ellerimizi yıkamak. El yıkama ve aşı koruyuculuğu kanıtlanmış tedbirler. Kalabalık, havasız, sigara içilen ortamda bulunmak her zaman riskli. Soğuk havada egzersiz yapmak, ıslanmak, tek başına gribe veya nezleye yol açmaz, bu bir anne efsanesi. Yoksa Kanada’da, İskandinav ülkelerinde çocuk ve genç kalmazdı değil mi? Dondurma yemek de yine aynı şekilde boğaz enfeksiyonları için tek başına bir risk faktörü değil.

Vitamin yerine dengeli beslenme
Dengeli beslenme bağışıklık sistemini güçlendiriyor. Aileler zaman zaman ‘Çocuklara ne vitamin verelim?’ veya ‘Nasıl besleyelim?’ diye soruyor. Dengeli beslenme her zaman iyi. Yani tek başına kilolarca portakal yemekten bahsetmiyoruz. Sabah kahvaltısında yumurtasını yiyorsa, diğer yemeklerinde de; etini, sebzesini, tahılını, meyvesini, salatasını dengeli olarak tüketiyorsa, sağlıklı besleniyorsa, genel beslenmesi sağlıklıysa, bu beslenme şekli ideal. Çocuk her besin grubundan dengeli alıyorsa, zaten bağışıklık sistemine destek sağlanacak. Örneğin, ilave balık yağı almak yerine balık tüketiyorsa, kansızlığı yoksa, her tabağı dengeli hazırlanıyorsa ek desteğe gerek kalmaz.