Göbek, Kasık ve Kesi Yeri Fıtığı Tedavisi

Karın duvarındaki zayıf bölgelerden karın içi organların, karın iç zarı (periton) ile birlikte başka bir bölgeye (genellikle deri altına) göç etmesine fıtık denilmektedir. Göbek bağının doğumdan önce geçtiği göbek deliği (umblikus) ve doğumdan hemen önce testislerin normal yerine göç ettiği kasık kanalı doğal zayıflık bulunan bölgelerdir. Ayrıca başka sebepler nedeniyle yapılan karın ameliyatı kesi bölgeleri de edinsel olarak oluşan zayıflıklardır.

Karın duvarı fıtığı çeşitleri nelerdir?

Karın duvarı fıtıkları ikiye ayrılır. Bunlar, kasıkta oluşan fıtıklar ve karın ön duvarında oluşan ventral fıtıklardır. Kasıkta inguinal, femoral ve obturatuar fıtıklar görülür. Epigastrik, umblikal ve kesi yeri fıtıkları yaygın görülen ventral fıtıklara örnektir. Bunlar dışında lomber bölgeden çıkan lomber fıtıklar ve ayrıca karın ön duvar dikey kası ile yatay kası arasından gelişen spiegel fıtığı da mevcuttur. 

Fıtık ne sıklıkta görülür?

En sık görülen fıtık %75 oranla inguinal hernidir (kasık fıtığı). Bunu %10-15 ile kesi yeri fıtığı, %14 ile umblikal herni (göbek fıtığı), %5 ile femoral herni takip etmektedir. Her iki cinste de en sık inguinal fıtık görülmektedir. İnguinal fıtık erkeklerde kadınlardan 7 kat daha fazla görülürken, umblikal ve femoral fıtıklar kadınlarda erkeklerden 2 kat daha fazla görülür.

Fıtık nedenleri ve risk faktörleri

• Ağır kaldırmak,
• Uzun süre ayakta durulmasını gerektirecek işlerde çalışmak,
• Kronik öksürük (KOAH),
• Şiddetli hapşırma,
• Kronik kabızlık,
• Prostat büyümesi hastalığı nedeniyle zorlu idrar yapma,
• Gebelik,
• Batın içi sıvı birikimine sebep olan hastalıklar (siroz, kalp yetmezliği),
• Hızlı kilo alımı,
• Yaşlılık nedeniyle doku mukavemetinin ve elastikiyetinin azalması.

Fıtık belirtileri nelerdir?

En sık görülen şikayet, fıtık bölgesinde eforla belirginleşen istirahatle kaybolan ağrı ve şişliktir. Ani gelişen fıtıklarda hastalar yırtılma hissini tarif ederler. Fıtık kesesi içine bağırsağın girdiği ve sıkışma yaptığı durumlarda bulantı, kusma, şiddetli karın ağrısı gibi bağırsak tıkanıklığı bulguları görülebilir. Ayrıca bu durumda fıtık bölgesinde kızarıklık ve ateş gibi sistemik belirtiler de görülebilir. Fıtıklar tedavi edilmediğinde çok büyük boyutlara ulaşabilirler. Kasık fıtıkları tedavi edilmediğinde büyüyerek testis torbasına uzanabilir, cinsel hayatı da olumsuz yönde etkileyebilirler.

Fıtık önlenebilir mi?

Kiloyu kontrol altında tutmak, kabızlığa dikkat etmek, prostat hastalığı varsa erkenden tedavisini olmak, ağır kaldırmaktan kaçınmak, sigara içmemek alınabilecek önlemlerdendir. Halk arasında kasık bağı olarak bilinen fıtık bağları fıtığın büyümesini önlemez, aksine uzun süre kullanımda dokularda oluşturduğu travma nedeniyle yapışıklıkları artırır.

Fıtık tanısı nasıl konulur?

Fizik muayene ile büyük fıtıklara kolaylıkla tanı konulabilir. Küçük ve orta fıtıklarad a yine hastaya efor yaptırılarak yapılan fizik muayene ile tanı konulabilir. Muayene ile tanı konulamayan ancak klinik şüphe olan hastalarda yüzeyel ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi yardımcı olur. Özellikle sporcularda görülen kasık rahatsızlıklarının veya fıtıkların tanısında ise manyetik rezonans (MR) görüntüleme gerekebilir.

Fıtık tedavisi

Bugünkü bilgilerimiz ışığında tek tedavisi cerrahidir. Şikayeti olmayan küçük fıtıklar izlenebilir. Bu hastaların da 5 yıl içinde %50'sinde şikayetlerin başladığı ve fıtıklarının boyutlarının artış gösterdiği bilinmektedir. Fıtık ameliyatları açık veya kapalı yöntemlerle yapılabilir. Açık yöntemlerle yapılan onarımlarda fıtık üzerine yapılan kesi ile açıklık tamir edilerek sentetik yama ile dokular güçlendirilir. Kapalı yöntemlerde ise küçük kesilerden girilen özel aletlerle karın içinden ve karın içine girmeden yine yama ile onarımlar yapılır. Açık ve kapalı ameliyatların birbirine üstünlükleri bulunmaktadır. Açık ameliyatlar lokal anestezi, spinal veya epidural anestezi ve genel anestezi ile yapılabilmekteyken, kapalı ameliyatlarda genel anestezi şarttır. Kapalı ameliyatlarda estetik kusur ve ameliyat sonrası dönemde ağrı daha az görülür. Ayrıca hastalar daha çabuk iş hayatına dönüş yapabilirler. Her iki ameliyat yöntemi sonrası tekrarlama riski uygun teknik ve deneyimli merkezlerde %1'lerdedir.

Ameliyat tekniğine karar verirken hasta bazlı değerlendirme yapmak gerekir. Hastanın yaşı, ek hastalıklarının olup olmadığı, genel anestezi alıp alamayacağı, hastanın ekonomik durumu, fiziksel aktivite durumu göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca fıtığın tipi, büyüklüğü, tekrar eden fıtık olup olmadığı gibi fıtıkla ilgili faktörler de dikkate alınmalıdır.

Tarihsel süreç içinde özellikle kasık fıtıkları için birçok ameliyat tekniği denenmiştir. Önceleri tekrarlama riskine karşı gelişen yöntemler, günümüzde yerini hastanın konforunu artırmak ve iş gücü kaybını minimuma indirmeye evrilmiştir. Bu nedenle kapalı yöntemle yapılan ameliyatlara rağbet artmaktadır. Bugün neredeyse bütün karın duvarı fıtıkları kapalı yöntemle tedavi edilebilmektedir. Özellikle iki taraflı kasık fıtıkları ve açık yöntemle yapılmış ama nüks etmiş fıtıklarda kapalı yöntem önerilmektedir.

Ameliyatlarda ne tür yamalar kullanılır?

Tüm dünyada en sık polipropilenden üretilen sentetik erimeyen yamalar kullanılmaktadır. Bunun dışında eriyebilen (vicryl) ve yarı eriyebilen karma yamalar da mevcuttur. Karın içerisinden yapılan onarımlarda yamanın bir yüzünün bağırsaklara yapışmaması için özel bir madde ile donatılmış dual yamalar da mevcuttur. Teknoloji ilerledikçe yeni nesil gözenekleri değişken veya kendiliğinden yapışan, dikiş gerektirmeyen, kullanılacağı bölgeye göre anatomik yamalar da bulunmaktadır.

Ameliyat sonrası dönemde nelere dikkat edilmelidir?

Fıtık ameliyatlarında hastanede yatış süresi genellikle 1 gündür. Hastalar kapalı ameliyatlardan sonra 3-5 gün içinde, açık ameliyatlardan sonra ise 1 hafta içinde gündelik aktivitelerine başlayabilirler. 2 hafta sonra hafif egzersizlere başlanırken, ağır egzersizler 3 ay önerilmez. Ameliyatlardan sonra kanama, enfeksiyon gelişimi, ameliyat bölgesinde sıvı birikimi, gibi komplikasyonlar erken dönemde görülürken, kronik ağrı ve erkeklerde testislerin küçülmesi nadir de olsa geç dönemde görülebilmektedir. Her iki teknikte de komplikasyon oranları birbirine yakındır.

Hamilelik döneminde gelişen fıtıklar ne zaman ameliyat edilir?

Hamilelikte karın içi basıncın artması nedeniyle oluşan fıtıkların tedavisinde tartışmalar vardır. Bugün için sezaryanla doğum yapacak gebelerin fıtık tamirlerinin aynı anda yapılması da önerilmektedir. Ancak en doğrusu doğumdan sonra karın duvarının ve kas yapısının toparlanmasının beklenmesidir.

Uzm. Dr. Tufan Hacıahmetoğlu,
Bayındır İçerenköy Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı