Eliminasyon Diyeti Nedir? Eliminasyon Diyeti Nasıl Yapılır?

Eliminasyon diyeti nedir ?

Eliminasyon diyeti, bazı besinlerin günlük beslenme planından çıkarılması ve sonrasında kademeli ve kontrollü bir şekilde tekrardan beslenme planına eklenmesi şeklinde uygulanan bir beslenme protokolüdür.

Eliminasyon diyeti neden yapılır?

Eliminasyon diyetine genellikle besin intöleransı veya besin alerjilerini tespit etmek ve semptomları hafifletmek için başvurulmaktadır. Eliminasyon diyeti özellikle sürekli gaz, şişkinlik, kabızlık, ishal gibi bağırsak sıkıntıları yaşayan bireylerde uygulanmaktadır. Eliminasyon diyetinde asıl amaç kilo kaybı değildir fakat dolaylı yoldan kilo verilebilir.  Eliminasyon, belirtilen semptomlardan kurtulmak ve önlemek  için uygulanan, destekleyici bir diyet modelidir.  Mutlaka bir doktor ve diyetisyen kontrolünde uygulanmalıdır.

Eliminasyon diyeti nasıl yapılır?

Genel olarak eliminasyon diyetlerinde mide ya da bağırsak rahatsızlıklarına neden olabilecek besinler çıkarılır ve daha sonra besinler birer birer verilerek semptomlar test edilir.

Eliminasyon diyeti uygulamanın zor olduğu bilinmektedir. Kişinin bu süreçte, beslenme planına göre gün içinde yiyeceği besinleri önceden tedarik etmesi ve hazırlaması gerekmektedir. Birçok besin yasaklı olduğu için, gün içinde dengeli bir beslenme planı uygulamak için bir diyetisyen desteği ile uygulanması daha doğru olacaktır.

Eliminasyon diyetinde hangi besinler yasaktır?

Eliminasyon diyetinde;

• Şeker ve tatlandırıcılar,
• Glutenli tahıllar ve unlar,
• Peynir de dahil olmak üzere süt ve süt ürünleri,
• Mısır,
• İşlenmiş et ürünleri, sığır eti,
• Kabuklu deniz ürünleri,
• Soya ve soya içeren ürünler,
• Alkol,
• kahve,
• çikolata,
• Yer fıstığı,
• Domates,
• Biber,
• Patlıcan ve patates yasaktır.

Eliminasyon diyetinde hangi besinler tüketilebilir?

Eliminasyon diyetinde yenilebilecek besinlerden bazıları şunlardır:

• Sebze ve meyveler (Turunçgiller, patates, patlıcan, domates ve biber hariç),
• Pirinç (Şehriyesiz, zeytinyağı ya da sade yağ ile yapılmış),
• Soya ve yer fıstığı dışındaki tüm bakliyatlar, (Kişinin semptomlarına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir)
• Çiğ kuruyemiş ve tohumlar,
• Kuzu eti (Sütle beslenen kuzu),
• Organik kümes hayvanları,
• Somon,
• Glutensiz tahıllar (Kişinin semptomlarına bağlı olarak tüketilebilir),
• Sağlıklı yağlar (zeytinyağı, sade yağ),
• Zencefil, zerdeçal, kekik, biberiye, tarçın gibi baharatlar, eliminasyon diyetinde serbesttir.

Eliminasyon diyetinde tüketilecek gıdalar, kişinin semptomları ve genel durumuna uygun şekilde beslenme uzmanı tarafından planlanmalıdır.

Eliminasyon diyeti ne kadar sürmelidir?

Eliminasyon diyeti, 21 gün uygulanan bir diyet protokolüdür. Eğer mümkünse 6 haftaya uzatılması önerilmektedir. Eliminasyon diyeti, 10 günden 6 haftaya kadar uygulanabilir. İdeal olanı ise minimum 3 hafta tam eliminasyon diyetinin ardından ikinci aşamaya geçmektir.

Eliminasyon diyetinde gıdalar yeniden nasıl eklenmelidir?

Eliminasyon diyetleri;

• Birinci aşama,diyetten besinlerin elimine edilmesi,

• İkinci aşama, besinlerin diyete yeniden eklenmesi olmak üzere iki aşamadan oluşur.

İkinci aşamada diyetten elimine edilen gıdalar tek tek ve 3 gün kuralı ile diyete yeniden eklenir, takip edilir. Gıdanın eklenmesi ardından şikayet ve semptom artışı görülürse o gıdanın diyetten bir süre daha elimine edilmesi uygun olacaktır.

Kimler eliminasyon diyeti yapabilir?

• Gaz-şişkinlik gibi bağırsak problemleri,
• Ödem,
• PKOS (Polikistik Over Sendromu),
• Kronik yorgunluk,
• Fibromiyalji,
• Uyku bozuklukları,
• Dirençli kilo,
• Hashimoto tiroidi, sedef, ülseratif kolit, romatoid artrit gibi otoimmun hastalıkları,
• Migren ve baş ağrısı,
• Kafa karışıklığı, hafıza sorunları ve odaklanma eksikliği gibi beyin sisi semptomları olanlar doktor ve diyetisyen kontrolünde eliminasyon diyetine başvurabilirler.

Kimler eliminasyon diyeti yapmamalıdır?

Eliminasyon diyeti kronik böbrek hastaları, emziren anneler ve hamileler için uygun değildir.  Bu kişiler eliminasyon diyeti uygulamamalıdır.

Eliminasyon diyetinin faydaları nelerdir?

Eliminasyon diyetinin faydaları şu şekilde açıklanabilir:

• Şişkinlik,mide krampları ve gaz gibi İrritabl Bağırsak Sendromu semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olur.
• Eozinofilik özofajit olan kişilre semptomları azaltma konusunda yardımcı olabilir.
• DEHB(Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu) semptomlarını azaltabilir.
• Egzama gibi kronik cilt rahatsızlıklarında semptomları azaltmaya yardımcı olabilir.
• Kronik migreni azaltabilir.
• Bahar yorgunluğu ve bahar alerjisini azaltabilir.
• Dirençli kiloları vermek için metabolizmayı uyarır.
• Gaz, şişkinlik, kabızlık gibi sorunların giderilmesine destek olduğu için kişinin kendini daha sağlıklı ve zinde hissetmesini sağlar.

Eliminasyon diyeti uygun koşullarda uygulandığı taktirde kişinin semptomlarının iyileşmesine ve yaşam kalitesinin artmasına katkı sağlar.  Diyet süresince yetersiz protein, karbonhidrat, yağ, vitamin-mineral alımının önüne geçmek için beslenme düzeni diyetisyen kontrolünde planlanmalı ve uygulanmalıdır.

Eliminasyon diyeti uygularken nelere dikkat edilmelidir?

Eliminasyon diyetlerinde  özellikle gluten ve süt ürünleri listeden çıkarılır. Ancak vitamin-mineral, karbonhidrat,protein dengesi sağlanarak  yeterli ve dengeli beslenilmesi oldukça önemlidir.  Bu nedenle süreç, beslenme uzmanı ve hekim tarafınfan tarafından takip edilmelidir. Eliminasyon diyeti sonrasında kişiye iyi gelmeyen besin,  diyetten tamamen çıkarılacak ise yerine mutlaka alternatifi olan besin ve/veya gerekli ise dışarıdan destek ürün verilmelidir.

Eliminasyon diyetinin yan etkileri nelerdir?

Eliminasyon diyeti esnasında hızla yok olan bakteriler,mantarlar veya mayalar lipopolisakkarit olarak bilinen toksinleri bağırsaklara salgılar, bağırsak astarı geçirgense veya sızdırıyorsa bu toksinler kan dolaşımına geçer ve  Die-off sendromuna (mikrobiyotada bulunan bazı maya ya da bakterilerin ölürken dışarı saldığı toksinler ve proteinlere karşı vücudun ortaya çıkardığı reaksiyon)  sebep olabilir. Toksinlerin vücutta dolaştığı bu süreçte iyi-kötü duygu dalgalanmaları, ateş, kas ve eklem ağrıları,boğaz ağrısı, yoğun tatlı isteği, fazla mukus, ter veya gaitada kötü koku gibi geçici yan etkiler görülebilir.

Eliminasyon diyeti sonrası:

Bütün besinler ilave edilip son durum ortaya çıktıktan sonra kişiye özel bir beslenme planı düzenlemesi yapılması ve takip edilmesi gerekmektedir.

Dyt. Esma Nazlı Bulut

Bayındır Söğütözü Hastanesi Beslenme ve Diyetetik Uzmanı