COVID-19 Hematolojik Kanseri Olanları Nasıl Etkiler?

COVID-19 hastalığının yaşlı kişiler ve ilave hastalığı olanlarda daha ağır seyrettiği artık bilinen bir gerçek. Özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış olan hematolojik kanserli hastalar; uygulanan kemoterapinin tipi, hastalığın komplikasyonları ve eşlik eden hastalıkları nedeniyle COVID-19 hastalığına daha fazla yakalanma riski taşıyor.

(Aşağıda COVID-19 Hematolojik Kanseri Olanları Nasıl Etkiler? ile ilgili videomuzu izleyebilirsiniz.)

Tüm kanserlerin yaklaşık olarak %10’unu oluşturan ve savunma sistemi baskılanmış olan hematolojik kanserli hastalar, uygulanan kemoterapinin tipi, hastalığın komplikasyonları ve birlikte bulunan hastalıkları nedeniyle COVID-19 hastalığına daha fazla yakalanma riskine sahiptir.

COVID-19’a yakalanmış kanser hastalarında yoğun bakım ve ventilasyon ihtiyacı, sepsis, sitokin düzenlenme bozukluğu, çoklu organ yetmezliği ve ölüm daha sık gözlenmektedir. Yakın zamanda kemoterapi almış ve COVID-19 PCR testi pozitif çıkan kanser hastalarında ölüm oranı 30 gün içinde %30’lara varmaktadır. Hematolojik kanserli vakalar COVID-19’u geçirdikleri halde, lenfosit alt gruplarındaki anormallikler nedeniyle semptomlardan 15 gün veya daha sonra bile antikor pozitifliği gözlenmemektedir.

Kanser tedavileri, COVID-19 tedavisini güçleştiriyor

Hematolojik kanserli vakalara kemoterapi uygulanması, radyoterapi, hedeflenmiş tedavi veya immün tedaviler de hastalığı kötüleştirmekte ve tedaviyi de güçleştirmektedir. İmmün sistemi baskılanmış olan lösemi ve lenfoma hastaları hipogammaglobulinemi, lenfopeni, nötropeni, steroid uygulanması, ileri yaş, birlikte bulunan hastalıklar, sık transfüzyon, hastane ortamında sık bulunmaları nedeniyle daha sık COVID-19’a yakalanmaktadırlar.

Hematolojik kanserlerden bazıları hastalığın seyri itibariyle acil tedavi gerektirmedikleri halde bazıları hem acil ve hem de yüksek doz kemoterapi, yüksek doz radyoterapi ve hatta kök hücre nakli gerektirmektedirler. COVID-19 varlığında hematolojik kanserli vakaların yönetiminde de bu nedenle problemler ortaya çıkmaktadır.

Bunun yanında hematolojik kanserli tüm hastalar (özellikle akut lösemili ve kök hücre nakli adayı/nakil olanlar) maske kullanmakta, kişisel hijyenine dikkat etmekte ve sosyal mesafeye hastalıkları nedeniyle uymakta, COVİD-19 krizine bakmaksızın koruyucu tedbirleri uygulamakta ve böylece COVİD-19’a yakalanma risklerini kendileri düşürmektedirler. COVİD-19 ve komplikasyonlarının tedavisi ile birlikte hematolojik kanserli hastalarda özellikle küratif nitelikte tedaviler dengeli olarak uygulanmalıdır

Aşı bulunana kadar dikkat edilmesi gerekenler

COVID-19 açısından etkili anti-viral tedavi kabul edilene ve aşı bulunana kadar, hematolojik kanser hastaları açısından en uygun yaklaşım şunlardır:

• ateş, solunum sıkıntısı, öksürük gibi COVİD-19 belirtilerinin gözlenmesi,
• asemptomatik taşıyıcıların belirlenmesi,
• hasta bazında değerlendirilerek etkili ama morbiditeyi artırmayan kemoterapi uygulanması,
• kemoterapi kür aralarının mümkünse açılması,
• nötropeni riskinin azaltılması için kemoterapilerle birlikte büyüme faktörü desteği sağlanması,
• sadece acil ve hayatı tehdit eden durum varlığında kök hücre naklinin uygulanması,
• kök hücre nakli yapılamayan vakaların kemoterapi ile takip edilmesi,
• kök hücre vericilerinden kök hücrelerin erken olarak toplanarak saklanması,
• elektif işlemlerin mümkünse ertelenmesi,
• daha az immün baskılayıcı ilaç kullanılması,
• kan ve trombosit transfüzyon eşiklerinin düşürülmesi,
• yatırılarak tedaviye başlanacak hastalardan mutlaka COVID-19 PCR gönderilmelidir.

Kanserde tedavi yöntemi: Kemik iliği

Ciddi bir kan hastalığı, immün sistem hastalığı, kanser veya genetik hastalığın tedavi seçeneklerinden birisi de kemik iliği naklidir. Kemik iliği naklinin şu gibi durumlarda yapılmaktadır: 

• Kanserli bir vakada verilmesi gerekli yüksek dozda kemoradyoterapiden sağlam kemik iliğini korumak için (otolog),
• Hastalıklı hücreleri/kemik iliğini sağlam kişiden alınan hücrelerle değiştirmek için (allojenik),
• Çalışmayan kemik iliğini düzeltmek için,
• İmmün baskılanmayı düzeltmek için,
• Doğuştan metabolizma veya enzimatik sistemle ilgili anormallikleri düzeltmek için,
• Hastanın kendisine ait kök hücre/T Hücre’lerin tekrar düzenlenmesi için (otoimmün hastalıkların tedavisinde).

Kemik iliği nakli öncesinde dikkat edilmesi gerekenler

Kemik iliği nakli öncesinde dikkat edilmesi gerekenler, COVID-19’dan korunma önlemlerine benzer. Kemik iliği nakli öncesinde hastalığın kontrol altında olması ya da enfeksiyonun olması naklin başarısını etkileyecektir. Nakil öncesinde enfeksiyon kontrol önlemlerine dikkat edilmelidir. Hasta kişilerden uzak durulmalı, el sıkışılmamalı, elleri sık sık yıkanmalı ve ziyaretleri azaltılmalıdır.

Prof. Dr. Ali Uğur Ural
Bayındır Söğütözü Hastanesi Hematoloji ve Kemik İliği Nakli Bölüm Başkanı