Çocuklarda Beşinci Hastalık ve Altıncı Hastalık Nedir?

Enfeksiyon hastalıklarının seyri sırasında ciltte görülen kırmızı renkli lezyonlara ‘döküntü’ denir. ‘Ekzantem’ ve ‘raş’ da döküntü anlamında kullanılan kelimelerdir. Çocuklarda ateşli ve döküntülü hastalıklar sık görülür ve bu hastalıkların ayırıcı tanısı önemlidir. Döküntülü hastalıklarda en sık rastlanan etken virüslerdir. Daha az oranda bakteriyel nedenler, romatolojik, alerjik ve hematolojik hastalıklar da görülür. Döküntülü bir hastalığın ayırıcı tanısında viral etkenlerden kızamık, kızamıkçık, kızıl, suçiçeği, eritema enfeksiyosum (beşinci hastalık), roseola infantum (altıncı hastalık), Epstein-Barr virüs, Sitomegalovirüs, el-ayak-ağız hastalığı etkeni olan Koksaki virüs, Kırım Kongo kanamalı ateşi ve Kawasaki hastalığının düşünülmesi gerekir.

Çocuklarda viral döküntülü hastalıklar

Viral döküntülü hastalıklar ateş ve döküntü ile kendini gösteren, kendini sınırlayan, çoğu kez tedavi gerektirmeyen akut enfeksiyon hastalıklarıdır. Toplumumuzda kızamık, kızamıkçık, suçiçeği genel olarak tanınıyor olsa da beşinci ve altıncı hastalık çok fazla bilinmemektedir. Çocukların bu tür hastalıklarında tanı için klinik değerlendirme yeterli olsa da hastalığın öyküsü, bulaşma kaynağı, kuluçka dönemi, prodromal dönem (öncü belirtiler) bulguları, seyahat öyküsü, aşı durumu, kronik bir hastalığın olup olmaması, hastaneye yatış öyküsü önemlidir.

Beşinci hastalık nedir?

Beşinci hastalığın yani ‘Eritema enfeksiyosum’un etkeni Parvovirüs B19’dur. Parvovirüs B19, sadece insanda hastalık yapar ve tek bir serotipi vardır. İnkübasyon (kuluçka) süresi 4-14 gündür. Okul çağı çocuklarının hastalığı olup sıklıkla 5-15 yaşları arasında görülür. En çok kış ve ilkbahar aylarında görülmesine rağmen tüm yıl içinde rastlanabilir. Bulaşma, solunum yolundan damlacıklarla veya kan ürünleri ile de olabilir. Gebelerde bebeğe plasenta yolu ile de geçiş olabilir.

Beşinci hastalığın belirtileri

Bu virüs, kemik iliğinde alyuvarların öncü hücrelerini enfekte eder ve hastalarda anemi (kansızlık) oluşturabilir. Bağışıklık sisteminin virüse karşı geliştirdiği yanıt sonucu hastalığın ikinci haftasında eklem ağrılarına neden olur ve cilt döküntüleri görülür. Çocuklarda en sık neden olduğu klinik tablo eritema enfeksiyozumdur. Klinik bulgularında ateş, halsizlik, kas eklem ağrısı, özellikle yüzde daha belirgin olan yaygın makülopapüler döküntüler (gül rengi, basınca solan ciltte hafif kabarıklıklar ve kızarıklıklar) gözlenir. Yüzdeki karakteristik bulgu, tokat atılmış gibi olan kızarıklıktır. Döküntüler kaşıntısızdır. Gövdede, el ve ayaklarda da benzer döküntü vardır. Döküntünün kenarları düzensizdir, ortası ise hafif soluktur. Eldiven, çorap tarzında da olabilir. Banyo ve sıcakla döküntüler artabilir.

Beşinci hastalığın tedavisi

Viral döküntülü hastalıklar içinde döküntüsü en uzun süreli olan beşinci hastalıktır. Döküntü 9-10 gün kadar sürebilir. Akut ürtikerle karıştırılabilir. Boyunda veya vücutta yaygın lenf nodu büyümesi, anemi, eklem iltihabı, eklem ağrısı eşlik edebilir. Bu hastalık döküntülü olduğu dönemde bulaşıcı değildir. Çocuk okuluna gidebilir. Alyuvarlar, akyuvarlar, trombositler (kan pıhtılaşma hücreleri) dahil tüm kan hücrelerinde düşüş eşlik edebilir. Tanıda etkene karşı gelişen IgM ve IgG grubu antikorlar değer taşır, PCR yöntemi de kullanılabilir. Ayırıcı tanısında kızamık, kızamıkçık, enteroviral enfeksiyonlar, Kawasaki hastalığı, Epstein-Barr virüs enfeksiyonları, otoimmün hastalıklar, ilaç döküntüleri yer alır. Beşinci hastalığın tedavisi bulgulara yönelik olarak planlanır.

Altıncı hastalık nedir?

Altıncı hastalığın, yani ‘ekzantema subitum, roseola, roseola infantum’ un etkeni insan herpes virüslerinden (HHV) beta herpes virüs grubunda yer alan HHV-6’dır. Çocukluk dönemine özgü ani gelişen, ateşli bir enfeksiyon hastalığıdır. Çocuklara muhtemelen erişkinlerin salgıları ile bulaşır. Bu virüs salgın oluşturmaz ama toplumda sık gözlenir. Kuluçka dönemi 10-15 gündür. Çocuklarda en sık 6 ay-3 yaş arasında gözlenir. Doğumdan sonra ilk altı ayda gözlenmez. Anneden geçen antikorlar koruyucudur.

Altıncı hastalığın belirtileri nelerdir?

İlk HHV-6 enfeksiyonlarında en sık bulgu ateştir. Kısa kuluçka dönemini takiben yükselen ateş (40°C) vardır. Bu ateşli dönemde %5-15 vakada nöbet gözlenir. Ateş 3-5 gün sürer ve kriz şeklinde düşer. Ateşin düşmesini takiben 12-24 saat sonra gövdede daha yoğun olan, gül renginde, kaşıntısız, 2-3 mm büyüklüğünde makülopapüler döküntü olur. Daha sonra döküntü yüze, el ve ayaklara yayılır ve 1-3 gün arasında geçer. Ek bulgular; kulak zarının kızarıklığı, burun akıntısı, karın ağrısı ve ensefalopatidir. Öksürük gibi alt solunum sistemi semptomları sık görülmez. Hastalığın ortalama süresi altı gündür ancak %15 olguda altı günden uzun sürer. Yumuşak damak ve uvulada (küçük dil) ülserler, Nagayama bulgusu olarak bilinir. Asyalı bebeklerde daha sık görülür.

Altıncı hastalığın tedavisi

Altıncı hastalık hayatta tek sefer geçirilir. Nadiren ikinci kez roseola enfeksiyonu görülebilir ve bu HHV-7’ye bağlıdır. Laboratuvar bulgularında ortalama akyuvar sayısında düşme, trombosit sayısında düşme, karaciğer enzimlerinde yükselme görülebilir. Tanısı klinik bulgulara dayanır. Gerek duyulan vakalarda kanda PCR yöntemi yardımcıdır. Ayırıcı tanısında kızamık, kızamıkçık, kızıl, enteroviral enfeksiyonlar ve ilaç döküntüleri yer alır. Tedavisi bulgulara yöneliktir. Destek tedavisi verilir, ateş düşürücüler kullanılabilir. Komplikasyonlarında en önemlisi nörolojik komplikasyonlardır. Febril konvülsiyon (ateşli havale) hastalığın seyri sırasında gözlenebilir. Ensefalit, aseptik menenjit yapabilir. En sık rastlanan komplikasyon, hastalık sonrasında gözlenen akut orta kulak iltihabıdır.