Çocuğum Okula Hazır mı?

Çocuğum diğerlerinin yanında küçük kalacak mı?’, ‘Acaba okula uyum sağlayacak mı?’, ‘Okul seçerken nelere dikkat etmeliyim?’, ‘Nasıl bir beslenme düzeni oluşturmalıyım?’ gibi akıllara takılan ‘okul’ problemlerini çözmek için yeri geldiğinde uzmanlardan yardım almak ve biraz bilinçli olmak yeterli.

Ebeveynler, çocukları okul yaşına geldiğinde normal olarak bazı endişeler yaşarlar. Şimdi sistem de değişti, endişeler katbekat arttı. Okula hazırlık süreci gerçekten dikkat edilmesi gereken önemli bir dönem. Bu süreci rahatça atlatmanın neyse ki kolay bir yolu var. Bayındır Hastanesi’nin geliştirdiği ‘Çocuğum okula hazır mı?’ programı sayesinde eğitim sürecinin en başında bedensel, zihinsel ve duygusal yönden çocukların değerlendirilmeleri mümkün olabiliyor.

Yeni sisteme göre çocuklar 66 aylıkken okula başlıyor. Bu, genel olarak bakıldığında, her 66 aylık sağlıklı bir çocuğun, fiziksel ve zihinsel gelişim açısından, okula başlamaya hazır olduğu anlamına mı geliyor?
Hayır. Çocukların takvim yaşı her zaman bedensel, zihinsel ve duygusal gelişimleriyle paralel gitmeyebiliyor. Bedensel gelişmeyi boy, ağırlık, kas gücü, el becerileri ile değerlendirmek mümkün. Ancak bedensel gelişim yaşına uygun olan her çocuk zihinsel olarak aynı gelişmeyi gösteremeyebiliyor. Çocuğun yapılandırılmış eğitime hazır olması, kendi hijyenini sağlayabilmesi ve bunun önemini anlaması, kendi ihtiyaçlarını giderebilmesi gerekli. Duygusal gelişim okula başlayacak çocuklar için önemli bir konu. Evden, anne ve babadan ayrı kalabilmesi, oyunlara katılabilmesi, kendini ifade edebilecek cümleleri kurabilmesi açısından çocuklar değerlendirilmeli. Bu saydığımız bedensel, zihinsel ve duygusal gelişimin yaşına uygun olması çocuğun okula hazır olduğunu gösterir.

Bir çocuğun okula hazır olmadığını gösteren faktörler nelerdir?
Şayet çocuğun anne ve babası çocuklarında gelişimi ile ilgili bir sorun fark etmişlerse, okul öncesinde bu soruna yönelik olarak ne yapılabileceği tartışılır. Bazen çocuğun zihinsel, bedensel ve duygusal gelişiminin yaşına göre yeterli olmaması çok bariz olmayabiliyor. Bu durumda bir uzmanın değerlendirmesi ile sorunu ortaya çıkarmak mümkün olabiliyor.

Yaşıtlarından ufak tefek görünen çocuklar için aileleri endişe duyuyor... ‘Çocuğum diğerlerinin yanında küçük kalacak, koridorlarda ezilecek’ korkusu yaşayan annelere neler önerirsiniz?
Bu konuda anneler hiç de haksız değiller. Bu konuda, çocuğun gideceği okul ile konuşulabilir. Okul öncesinde çocuğu merdivenlerden inip çıkarken ne yapması gerektiği, kalabalık ortamlara ve büyük çocukların bulunduğu ortamlara mümkün olduğu kadar girmemesi öğretilebilir. Teneffüslerde öğretmen ile daha yakın ilgisi sağlanabilir. Bazen ağır bir okul çantası bile ufak tefek görünen çocuklar için önemli bir sorun olabilir.

Okul seçerken nelere dikkat etmek gerekiyor?
Okulun yakın olması tercih edilmeli. Fiziki koşullarını da kontrol etmek gerekiyor. Kardeşinin gittiği okul çoğu kez işleri kolaylaştırır.

Özel okul mu devlet okulu mu, nasıl karar vereceğiz?
İlkokulda okuldan çok öğretmen önemlidir. Çocuklar okula başladığında beslenme düzenleri değişebiliyor. Anneler bu süreçte beslenme konusunda nelere dikkat etmeli? Çocukların beslenmesinde günlük karbonhidrat, protein, yağ, vitamin ve mineral gereksinimlerini bilmek ve ona göre beslenme planı yapmak gerekiyor. Okula yarım gün giden çocuk ile tam gün giden çocuğun beslenmesi farklı düzenlenir.

Besin seçimi yaşına ve ağırlığına göre belirlenmeli. Okullarda yüksek kalorili, doymuş yağ asidi içeren besinlerden kaçınmak önemli. Çağımızın önemli sorunlarından olan obeziteye karşı bilinçli ve etkin şekilde önlem alınmalı ve mücadele edilmeli.

Bir de besin alerjileri var. Besin alerjileri çocukluk çağının önemli sorunlarından. Alerjik madde içeren besinlere karşı çocuklar ve okul bilinçlendirilmeli, gerekli önlemler ve acil kullanılacak ilaçlar mümkünse okula bırakılmalı.

Çocukların sağlık açısından, okula başlamadan önce belli kontroller, testler yaptırması gerekiyor mu?
Elbette. Zaten bizim Bayındır Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü olarak yapmak istediğimiz de bu. Çocuklarda okul öncesi bedensel gelişimi, görme, işitme muayenelerinin yanı sıra duygusal gelişim ve zihinsel gelişimleri değerlendiriyoruz. Bir saat ders dinleyebilme, dikkatini derse verebilme, duygu ve düşüncelerini düzgün cümlelerle aktarabilme, öğrenme becerileri değerlendiriliyor ve sorun tespit edilirse ne yapılabileceği konusunda aileler yönlendiriliyor.

Hangi durumlarda bir uzmana başvurmak gerekiyor?
Biz bütün çocukların yukarıda belirttiğimiz gibi ‘Çocuğum okula hazır mı?’ programına, şayet bu program uygulayan bir yere ulaşma imkânları yok ise bir çocuk hekimine başvurmalarının uygun olduğu düşüncesindeyiz.

Okul başladığında, çocuk okula gitmek istemiyorsa, okulda ağlıyorsa, sürekli mızmızlık yapıyorsa bu durumda çocuğa nasıl yaklaşmalı?
Çocuğun kaygısını arttıran temel meselenin ne olduğunu anlamak gerekiyor. Çoğu zaman evden ayrılma, anneyi bir daha görememe, terk edilme, kalabalık ortamda kaybolma, toplumsal uyum sorunları, evde ve okulda yeterli desteğin olmaması gibi konular akla gelmeli.

Aileler dikkat!  
Çocukları okula hazırlarken ailelerin payına düşen bazı görevler var. Bayındır Hastanesi Çocuk Kliniği ve Gelişimsel Çocuk Nörolojisi Derneği ile birlikte yürüttüğümüz ‘Çocuğum okula hazır mı?’ programına başvurulmasını öneriyorum. Bu programda, çocukların okula başlamadan önce bedensel, zihinsel ve duygusal gelişimleri değerlendirilir ve erken tanınan sorunlara göre çocuklara okula başlamadan destek verilir.

Bu sorunların bazıları okul başladıktan sonra da tespit edilebilir ancak geç tespit edilen sorunlar çocuklarda belki yaşam boyu okul yaşamlarını etkileyebilecek psikolojik sonuçlar doğurabilir. Bu yüzden,
- Okul öncesi okul binası bilinmeli ve mümkünse okulun fotoğrafı evde bulundurulmalı.
- Öğretmenle tanışılmalı.
- Çocuğun kendi bakımını yapabilecek düzeye gelmesi için eğitim verilmeli. Özellikle bulaşıcı hastalıklara karşı el yıkamanın önemi ve yöntemi öğretilmeli.
- Okula yeni başlayan çocuklarda anne ve babadan ayrılma kaygısı olabiliyor. Tekrar onu göremeyeceğini düşünerek okula gitmek istemiyor. Bunun için ebeveynlerin çocuğu okula bıraktıktan sonra bir süre okulda kalması ve çocuğu okula alıştırması, onu terk etmediğini, okul bitince onu okuldan alacağını ve eve gideceklerini anlatmaları gerekiyor.

Prof. Dr. Yaşar Anlar
Bayındır Söğüzözü Hastanesi Pediatri ve Çocuk Alerji Uzmanı