Bypass Nedir? Bypass Ameliyatı Nasıl Olur? Ne Kadar Sürer?

Kalp ve damar hastalıkları, beraberinde getirdiği birçok rahatsızlıktan ötürü yaşam kalitesini ciddi oranda etkileyen, önemli bir halk sağlığı sorunu... Kardiyovasküler hastalıklar, tüm dünyada bulaşıcı hastalıklara bağlı olmayan ölümlerin bir numaralı sebebi ve her yıl yaklaşık 18 milyon kişi bu nedenden ötürü hayatını kaybediyor. Kardiyovasküler hastalıkların görülme sıklığı arttıkça, buna paralel olarak bypass ameliyatı da sıklıkla uygulanıyor. 

Bypass nedir?

Bypass, kelime anlamı köprüleme olarak tanımlanabilir. Bypass ameliyatı bir atardamarın belli bir bölgesinde meydana gelen daralma ya da tıkanma sonucunda bu atardamarın beslediği bölgenin canlılığını korumak için uygulanan cerrahi bir yöntemdir. Atardamarın tıkalı olan bölgesinin ilerisine vücudun başka bir bölgesinden hazırlanan damarlar vasıtasıyla gerçekleştirilen bypass ile atardamarın beslendiği bölgeye yeterli miktarda kan ulaştırılır. Koroner bypass ameliyatı ise kalbi besleyen koroner damar adı verilen atardamarların tıkanması sonucunda yapılan bypass ameliyatlarıdır.

Ne zaman bypass, ne zaman ilaç tedavisi?

Kalbi besleyen ana damarlar olan koroner arterlerin bir ya da daha fazlasının daha önce ilaçlı tedavi yöntemleriyle açılmış olmasına rağmen tıkanıklığın nüksettiği vakalarda koroner bypass operasyonu yapılması önerilir. Birden fazla koroner arterin balon ve stent takılması gibi yöntemlerle açılamadığı vakalarda ve / veya kalp kapak operasyonu yapılması gereken vakalarda, koroner bypass operasyonu tercih edilir. Hekim, koroner bypass operasyonu yerine uygulanabilecek alternatif tedavi yöntemi var ise bu konuda hastayı bilgilendirir. Bypass'ın, 

• Birden fazla koroner damarın, ameliyatsız yöntemlerle (balon-stent) açılamadığı durumlarda,
• Bir veya daha fazla damarın, daha önce ameliyatsız yöntemlerle açılmış olmakla birlikte yeniden tıkandığı durumlarda,
• Kalp kapak operasyonu gerektiren durumlarda bir veya daha fazla koroner arterin hastalığında yapılması gereklidir.

Bypass ameliyatı kaç saat sürer?

Gerçekleştirilen ameliyatın şekline, yapılacak bypass sayısına, aynı seansta kalbe yönelik diğer bir cerrahi girişimin bulunup bulunmamasına ve daha önce herhangi bir kalp ameliyatı geçirmiş olup olmamasına göre değişmektedir. Örneğin, iki yahut üç damara bypass yapılacak bir hastada ameliyat 2,5-3 saat sürebilirken, seansta kapak değiştirilmesi gereken durumlarda bu süre 4-5 saati bulabiliyor.

Bypass ameliyatının riskleri nelerdir?

Koroner bypass ameliyatlarının riski yaklaşık %1 civarındadır. 

• Hastanın yaşı,
• Hastanın cinsiyeti,
• Mevcut damar tıkanıklıklarından yani hastanın daha önce geçirilmiş enfarktüs veya kalp kasının çalışmamasından dolayı kalp kasında güç kaybı olup olmaması,
• Hastanın kalp kapaklarında ek bir rahatsızlık olup olmaması,
• Hastada dolaşım sistemi haricindeki diğer sistemlere ait bir fonksiyon kaybı olup, olmaması önemlidir

Bypass ameliyatı sonrası

Koroner bypass operasyonu sayesinde kişinin tıkalı olan koroner damarı kendi vücudundan alınan farklı bir damar ile köprülenir. Böylece kalp kasının normal fonksiyonunu devam ettirmesi sağlanır. Fakat kişinin var olan aterosklerozu ya da halk arasında bilinen adıyla damar sertliği devam eder. Dolayısıyla kişinin damar sertliğine yol açan obezite, hipertansiyon, diyabet gibi rahatsızlıklarını, kilosunu ve kolesterol seviyelerini kontrol altında tutması önerilir. 

Bypass ameliyatı sonrası kemik kaynaması

Bypass sırasında göğüs kemiğinin kesilmesi gereken vakalarda kişinin göğüs kemiğinin iyileşmesi yaklaşık olarak 1 ile 1,5 ay kadar sürer. Bu süre boyunca ani hareketlerden kaçınılmalıdır. Ancak bypass ameliyatı olan kişilerin sedanter yaşam tarzı ile yaşamaları kesinlikle önerilmez. Hekimin önerdiği ölçüde günlük olarak yürüyüş gibi hafif egzersizlerin yapılması ve kişinin sağlıklı beslenmeyi sürdürmesi önerilir.

İkinci kez bypass ameliyatı olur mu?

Revaskülarizasyon için kullanılan greftlerin zamanla tıkanması ameliyatsız yöntemlerle (balon-stent) açılamadığı durumlarda ikinci bir ameliyata gereksinim duyulmasının en önemli sebebidir.

Bypass sonrasında tekrar tıkanma olur mu?

Şu durumlarda damarlar tekrar tıkanıp ameliyat gerekebilir:

• Hastanın damar yapısının kötü olması
• İlk ameliyatın erken yaşlarda yapılması
• Damar sertliği riski
• İlk ameliyatta tüm damarlara köprüleme yapılmaması
• Diyabet (şeker) ve böbrek hastalığı gibi kronik hastalıklara sahip olunması
• Sigara içilmeye devam edilmesi
• Kolesterol ve trigliserid yüksekliğinin yeterli düzeyde tedavi edilmemesi

Bypass ameliyatı sonrası bakım nasıl olmalıdır?

Kalp ameliyatı sonrasında hastalar genellikle ortalama 24 saat yoğun bakımda takip edilirler. Bu süre sonunda servise çıkartılırlar. Ortalama 4 ile 5 gün içerisinde taburcu edilirler. Operasyon sonrası ise şu durumlara dikkat edilmelidir:

• Hasta sigara içiyorsa kesinlikle hemen bırakmalıdır.
• Ağır spor yapmaktan kaçınılmalıdır.
• Fazla kiloları doktor kontrolünde sıkı bir diyetle verilmelidir.
• Uyku düzenine oldukça dikkat edilmelidir. 

Ameliyat sonrası, hasta mümkün olduğu kadar gündelik yaşamın içinde yer almalıdır. İlaçları düzenli kullanmalı, haftada bir ya da iki gün beyaz et yemelidir. Kalp sağlığını koruyan gıdalar bol bol tüketilmeli, fazla kiloların bir an önce verilmesi için gerekirse beslenme ve diyet uzmanlarından yardım alınmalıdır. Gerekli dozda kolesterol ilacı kullanılması bypass yapılan damarların açık kalma oranını artırır.

Bypass sonrası rehabilitasyon seanslarına düzenli gidilmelidir. Bu, eski yaşamlarına dönmek isteyen hastaların psikolojik travmayı atlatmasında çok etkilidir. Nabızda ani değişimler kalp problemleri yaratabileceği için ağırlık kullanılan, çok yoğun tempoya sahip tehlikeli mücadele sporlarından kaçınılması gerekir. Yüzme, vücuttaki tüm kasları çalıştırıp aynı zamanda nefes egzersizi de yapılabilen bir spor olduğu için sıklıkla uygulanabilir. Yürüyüş ise en kolay spordur. Mümkünse açık ve temiz havada düzenli doğa yürüyüşleri yapılmalıdır. Partner ile yapılabilecek masa tenisi ve dans gibi etkinlikler de hastanın sağlığına katkı sağlar, sosyalleşmesini sağlar. Ameliyat sonrası rutin kardiyoloji muayenelerine mutlaka gidilmelidir.