Astım Nedir? Astım Belirtileri ve Tedavisi

Astım, bronş etrafındaki kasların enflamasyonu sonucu ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Akciğer içi hava yollarının etrafındaki kasların daralması sonucu ortaya çıkar. Bu iltihap sık geçirilen enfeksiyonlara ya da alerjiye bağlı olarak gelişebilir.

Tüm dünyada en sık görülen bulaşıcı olmayan kronik solunum hastalıklarından biridir. Hem çocukları hem de yetişkinleri etkiler ve çocuklar arasında en sık görülen kronik hastalıktır. Dünya çapında yaklaşık 300 milyon kişiyi etkileyen astım, Türkiye’de 4 milyonu aşkın bireyi etkiler. Her 7-8 çocuktan biri ve her 12-13 yetişkinden biri astım hastasıdır.

Astım neden olur?

Astımın oluşmasında genetik ve çevresel faktörler rol oynar. Aile öyküsü en önemli faktörlerdendir. Anne babadan birinin astımlı olması durumunda çocukta astım görülme riski %25'ken, anne ve babanın her ikisinin de astımlı olması durumunda risk daha da yüksektir. Aile yakınlarında astım olmadan da genetik bazı bozukluklara bağlı olarak astım gelişebilir. Ayrıca alerji, obezite, hava kirliliğine maruziyet, sigara kullanımı gibi çevresel faktörler de astım gelişiminde rol oynar.

Astım belirtileri nelerdir?

Nefes darlığı
Öksürük
Göğüste ıslık sesi (hırıltı, hışıltı)
Göğüste tıkanıklık hissi
Göğüste sıkışma hissi, göğüste baskı

Bu semptomlar aralıklıdır ve genellikle geceleri ya da egzersiz sırasında kötüleşir. Gece özellikle sabaha doğru olan şikayetler astımın habercisidir. Astımın tanısı için, tüm şikayetlerin aynı anda görülmesi gerekmez. Sadece öksürük ile seyreden astım vakaları nadir değildir (öksürük varyant astım).

Astım tanısı nasıl konulur?

Astım tanısının konulabilmesinde hasta öyküsü büyük önem taşır. Kişinin yakınmaları, aile öyküsü ve eşlik eden hastalıkları göz önünde bulundurulur. Fizik muayenesinin yanı sıra bazı tanısal testlerin yapılması gerekir. En temel testler solunum fonksiyon testleri ve alerji testleridir.

Astım atağı nedir?

Astımlı kişilerde aniden ilerleyen astım şikayetlerinin ortaya çıkması ve artmasıdır. Nefes darlığının derecesi, kalp atım hızı, solunum sayısı, oksijen satürasyonu ile PEF ve FEV1 değerleri (solunum fonksiyon testleri ile ortaya koyulan bozulma) atağın şiddetini ortaya koyar.

Astım atağı neden olur?

Genellikle astım atağında rol oynayan bir dış etken bulunur. Enfeksiyon, alerjen maruziyeti, malignite, enflamasyon ve benzeri gibi durumlar atağa sebep olabilir.

Astımı tetikleyen faktörler nelerdir?

Tetikleyiciler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Astım atağına yol açan etkenlerden bazıları şu şekildedir:

Ev tozu akarları
Çimen, ağaç
Küfler
Kedi, köpek, kuş gibi hayvan tüyleri
Viral, bakteriyel enfeksiyonlar
Sigara dumanı, parfüm, saç spreyi, bazı sabunlar
Sis, hava kirliliği
Ortam değişikliği
Ağır egzersiz
Psikolojik faktörler
Rutubetli hava
Mesleki faktörler

Astım nasıl tedavi edilir?

Astımda tam tedavi söz konusu olmasa da astımı kontrol altına alabilmek (hiç şikayetin olmaması) için biyolojik, fiziksel ve psikososyal çevrenin etkilerinin anlaşılması büyük önem taşır. Astım tedavisinin amacı, kişinin gününü yakınmasız geçirmesi ve hastalık ile ilişkili ortaya çıkacak gelecekteki risklerden korunmasıdır. Bu nedenle astımlı hastaların tedavi edilebilmesinin temel taşını eğitim oluşturur. Astımın kontrol altına alınabilmesi için:

Hastalık ve tetikleyen faktörler iyi tanınmalıdır.
Önerilen ilaçlar düzenli kullanılmalıdır (astımın tam olarak kontrol altına alınamamasının başlıca sebebi ilaçların düzenli ve doğru kullanılmamasıdır)
Doktor kontrolleri ihmal edilmemelidir.

Astım tedavisinde genellikle inhaler steroid ilaçlar kullanılır. Ayrıca damar yoluyla ya da ağızdan alınan tabletlere de başvurulabilir. Astım tedavisinde başvurulan ilaçlar kontrol edici, rahatlatıcı (semptom giderici) ve ağır astımda kullanılan ilave ilaçlar olmak üzere üçe ayrılır:

Kontrol edici ilaçlar: Antiinflamatuar (enflamasyonu ve ödemi azaltan) etki gösterir. Genellikle her gün ve uzun süre kullanılır.
Semptom giderici ilaçlar: Akciğer içi hava yollarındaki daralmayı azaltır. Hızlı etki eden ve gerektiğinde kullanılan ilaçlardır.
İlave ilaçlar: Kontrol edici ilaçlara ek olarak verilen ve tek başına kullanılmayan ilaçlardır.

Tedavide hangi ilaç tercih edilirse edilsin, etkin bir sonuç alınabilmesi için ilaçların doğru alınması çok önemlidir. İlaçlar bırakılır, düzensiz kullanılır ya da yanlış dozlarda alınırsa astım kontrol altında tutulamaz. Bu nedenle tedavinin mutlaka göğüs hastalıkları uzmanının gözetiminde planlanması ve hasta-hekim iş birliğinin kurulması gerekir. Ayrıca astımda tedavi sürekli olmayabilir, dönemsel de olabilir. GINA kriterlerine göre astım tedavisine başlanılır, tedavi bitirilir ya da ilaç ayarlaması yapılır.

Astım ve sigara ilişkisi

Astımlıların pasif olarak sigaraya maruz kalmaları dahi astım ataklarının sıklığını artırır. Bu nedenle sigara içiminin kesinlikle bırakılması gereklidir. Sigara içen astımlılarda KOAH riski çok daha yüksektir. Ayrıca sigara, astım tedavisinde kullanılan ilaçların etkinliğini azaltır.

Gebeyken sigara içen ya da pasif olarak sigara dumanına maruz kalan annelerin bebeklerinde astım gelişme riski fazladır. Ayrıca çocukların sigara dumanına maruziyeti sonucunda akciğer gelişimi ve solunum fonksiyonları olumsuz etkilenir, astım gelişme riski artar.

Astım ataklarından korunmanın yolları

Ev içi çevre kontrol önlemlerinin alınması
Ev içinde çamaşır kurutulmaması
Aktif ve pasif sigara içiminin önlenmesi
Evcil hayvan tüyüne alerjinin olması durumunda evde hayvan beslenmemesi
Saç spreyi, deodorant, kokulu deterjan & sabun, parfüm kullanılmaması
Evin düzenli olarak havalandırılmas
Yatak odasında ev tozu akarları barındırabilecek eşyaların bulundurulmaması
Yaşanılan yerde nem oranın düşük tutulması
Bahçe işlerinden uzak durulması
Maske takılarak evde sık sık temizlik yapılması
Pamuklu ve yünlü eşyaların kullanımının bırakılması
Polenlerin yoğun olduğu dönemlerde gerekli olmadıkça dışarıda vakit geçirilmemesi
Polen sezonu boyunca antialerjik ilaçların kullanılması
Soğuk ve kuru havaların yanı sıra kirli ve sisli havalarda egzersiz yapmaktan kaçınılması