Alzheimer hastalığı hakkında bilmeniz gerekenler

Alzheimer Hastalığı Nedir?

Alzheimer hastalığı, nedeni tam olarak bilinmeyen, genellikle ileri yaşta kişileri etkileyen, sinsi başlangıçlı ve yavaş ilerleyici seyir gösteren bir nörodejeneratif hastalıktır. Alzheimer hastalığı, demansın (bunama) erişkinlerdeki en sık nedenidir. Beynin çeşitli bölgelerinde beta amiloid proteini içeren plakların birikmesi ve bunun sonucunda beyin hücrelerinin (nöron) geri dönüşsüz kaybı ile hastalığın ortaya çıktığı düşünülmektedir. Hem genetik hem de çevresel faktörler, hastalığın gelişmesinde etkilidir.

Kimler Risk Altında?

Hastalık 65 yaş altında nadir görülmekle birlikte, 65 yaş üstü kişilerin %5-10’unda görülür. 85 yaş üstü kişilerde bu oran %35’e kadar çıkmaktadır. Herhangi bir insanın ömür boyu Alzheimer hastalığına yakalanma riski %10’dur.

Risk Faktörleri Nelerdir?

Hastalık için en önemli risk faktörü yaştır. Bunun yanında düşük eğitim düzeyi, düşük sosyoekonomik düzey, stres ve depresyon, düzensiz tansiyon-kolesterol ve şeker, sigara kullanımı, yalnız yaşama, görme ve işitme azlığı, tekrarlayan kafa travmaları diğer risk faktörleridir.

Alzheimer hastalığının yalnızca yüzde 5’i kalıtsal nedenlidir. Kalıtsal Alzheimer hastalığı daha genç yaşlarda ortaya çıkabilmektedir.

Belirtileri Nelerdir?

En sık, unutkanlık şikayeti ile kendini gösterse de ilgisizlik, dikkat ve muhakeme bozukluğu, konuşma ile ilgili sorunlar gibi diğer zihinsel işlevlerde gerilemeyle de başlangıç gösterebilir. Unutkanlık özellikle yakın geçmişe dair olaylarda belirgindir. Başlangıç döneminde hastalar çok eski olayları hatırlamakta zorluk çekmezler.

Hastalık, kişilerde günlük yaşam aktivitelerinde eşyaları (özellikle parayı) koyduğu yerleri hatırlayamama ve bu nedenle eşya kaybetme, ocakta yemek unutup yemek yakma, yemeğin lezzetinde bozulma (örneğin tuz koymayı unutma nedeniyle), namaz kılarken rekatları karıştırma gibi belirtilerle kendini gösterir. Başlangıçta yakın zamana dair hafızada bozulma belirgin olduğundan aynı soruları tekrar tekrar sorma görülebilir. İlerleyen dönemde kelime bulmada zorlanma, davranış değişiklikleri, çevreye karşı ilgisizlik, yer yön bulmada zorlanma gibi belirtiler eklenir.

Tanı ve Tedavi Süreci Nasıl Olur?

Hastalığın tanısı, hastaların ve yakınlarının verdiği bilgiler (anamnez), nörolojik muayene, çeşitli nöropsikiyatrik testler ve beyin görüntülemesi (özellikle beyin MR) ile konmaktadır. Duruma göre diğer tanıları dışlamak için bazı laboratuvar testleri yapılabilmektedir.

Günümüzde Alzheimer hastalığını tamamen tedavi edip ortadan kaldırabilen bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Hastalığın seyrini geçici olarak yavaşlatan ve bazı bulguları hafifleten ilaçlar olsa da, hastalık ilerlemeye devam eder. Günümüzde Alzheimer aşısı olarak bilinen ve damardan uygulanan çeşitli ilaç denemeleri olsa da bunların etkinliği henüz ikna edici düzeyde değildir.

Son olarak; benzer bulgu ve şikayetlere yol açabilen ve bunamayı taklit eden başka hastalıklar da bulunmaktadır. Bunlar depresyon, bazı kronik enfeksiyonlar, vitamin eksiklikleri ve tiroid hormon bozuklukları gibi hastalıklardır. Alzheimer hastalığının aksine bunların tedavisi mümkündür. Bu nedenle yukarıda tariflenen şikayetleri olan kişilerin gecikmeden bir hekime muayene olmaları önemlidir. Unutulmamalıdır ki bunama yaşlanmanın doğal bir sonucu değil, bir hastalıktır.
 

Uzm. Dr. Ömer Eray Yalap
Bayındır Söğütözü Hastanesi ve Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Nöroloji Uzmanı