Ağız ve Diş Sağlığının Geliştirilmesi

Ağız ve diş sağlığının geliştirilmesi ve devamının sağlanması estetik ve fonksiyonun yanı sıra sistemik sağlığı da etkileyen önemli bir faktördür. Diş çürükleri, diş ve dişeti enfeksiyonları, ilerleyen dönemlerde kemik yıkımı ve diş kaybı meydana getirebilmektedir. Diş ve dişetinden kaynaklanan rahatsızlıklar, yine kalp, böbrek, mide ve diğer organların fonksiyonunu bozarak ciddi genel sağlık problemlerine de neden olabilmektedir. Bu açıdan diş, dişetleri ve ağız muayenesinin 6 ayda bir düzenli olarak yapılması ve semptom ve bulgular ışığında mevcut problemlerin başlangıç aşamasında teşhis edilerek uygun tedavi planlamasının yapılması büyük önem taşır.

Diş sağlığının çocukluk döneminden başladığı bilinmektedir. Diş hekimliği çocuk ve erişkin olmak üzere iki ana dala ayrılır. 0-13 yaş grubu çocukların süt ve daimi dişlerinin sağlıklı olarak korunması, çürük, travma, kalıtımsal ve benzeri etkenlerin bu dişlerde oluşturduğu sorunların giderilmesi, bunun yanında çene-yüz bölgesi gelişiminin takibi çocuk diş hekimliğinin alanlarıdır.

Süt dişleri, kapladıkları alanı kendilerinin yerine gelecek olan kalıcı diş için korumakta ve kalıcı diş sürerken ona rehberlik yapmaktadırlar. Süt dişi erken çekildiği zaman bu doğal yer tutuculuk fonksiyonu da ortadan kalkmaktadır. Süt dişlerinde çürük tedavisinin yapılması, çocukluk çağında sık görülen travmatik yaralanmaların tedavisi ve erken süt dişi kayıplarında yer tutucu apareylerin hazırlanması sayesinde çocuklarda ağız sağlığı korunmaktadır. Ayrıca koruyucu dişhekimliği uygulamaları arasında yüzeyel flor ve fissür örtücü işlemleri de uygulanmaktadır.

Doğumsal anomaliler, diş-çene ilişkisindeki bozukluklar, yer darlığından kaynaklanan diş çapraşıklıkları, büyüme ve gelişim bozuklukları, sonradan ortaya çıkan diş dizilim bozuklukları veya protetik işlem öncesinde dişlerin istenen konuma getirilmesi ortodonti alanında yapılan tedavilerdir. Kemiksel anomaliler erken dönemde tedaviye olumlu yanıt verir, dolayısıyla erken teşhis önemlidir. Bunun dışında, her yaşta ortodontik tedavi uygulanabilmektedir. Çapraşık dişler, zor temizlenen alanların oluşmasına neden olur. Dolayısıyla estetik bozukluğun yanı sıra, çürüklere, dişeti hastalıklarına ve eklem problemlerine de yol açabilir. Uygun diş ve çene ilişkisinin sağlanması, psikolojik, fonksiyonel ve estetik açıdan önemli bir faktördür.

Diş sağlığının uzun süre korunmasındaki en önemli faktörlerden biri dişeti ve dişi çevreleyen dokuların sağlığıdır. Dişeti rahatsızlıkları yavaş veya hızlı ilerleyen şekilde çevre yumuşak ve sert dokuların yıkımına neden olarak ileri dönemlerde diş kaybına varabilen kemik desteğinde azalma ile sonuçlanabilir. Dişeti hastalıklarının belirtisi ilk olarak kanama ve ilerleyen dönemlerde dişeti çekilmesi ve enfeksiyonların saptanmasıdır.

Dişeti hastalıklarının belirlenmesi açısından rutin kontrollerin yapılarak sorunun erken dönemde tespit edilmesi önem taşır. Bakteri tutulumuna neden olan diş ve kök yüzeylerindeki diş taşlarının temizlenmesi diş eti sağlığının kazandırılması ve devamını sağlar. Bunun dışında, estetiğin geliştirilmesi ve dokuların sağlığının kazandırılması amacıyla dişetinde yapılan cerrahi uygulamalar da periodontal alandaki tedaviler arasındadır.

Mevcut problemin çözümüne yönelik olarak birçok tedavi yöntemi uygulanmaktadır. Çürük nedeniyle madde kaybına uğramış dişlerde normal fonksiyon ve görünümün kazandırılması amacıyla çeşitli dolgu uygulamaları yapılmaktadır. Bu işlem sırasında enfekte diş dokusu uzaklaştırılır ve temizlenen bölge amalgam veya diş rengindeki estetik kompozit dolgu materyali ile restore edilir. Dolgu materyaline bir diğer alternatif ise, ilgili boşluğa uygun olarak laboratuar ortamında üretilen porselen inley-onley restorasyonlardır.

Derin çürüklerin, çatlakların veya ciddi darbe sonucu travmanın görüldüğü dişlerin sinirlerinde hasar ve enfeksiyon gelişebilir. Bu durumlarda bir ya da daha fazla seans olarak uygulanan kanal tedavisi sayesinde, zarar görmüş sinir dokusu uzaklaştırılır ve kanal uygun materyaller aracılığıyla doldurulur. Bu işlem sonrasında kayıp diş dokusunun genişliğine göre, dolgu veya kanal içi post ve kron uygulamaları ile diş restore edilerek tedavi tamamlanır.

Diş hekimliğinde, öncelikle dişin tedavi edilerek ağızda tutulması amaçlanmakla birlikte, bazı durumlarda, aşırı diş dokusu kaybı, hasta sağlığının korunması veya tedavi planlamasına bağlı olarak diş çekimi gerekebilmektedir. Bunun yanında, diş hekimliğindeki cerrahi uygulamalar kapsamında, gömülü dişlerin çekimi, kemik ve çevre dokulardaki kist ve tümörlerin uzaklaştırılması, eklem problemlerinin tedavisi ve protetik tedavi öncesinde çevre yumuşak ve sert dokularda yapılan müdahaleler belirtilebilir.

Günümüzde bilimsel ve teknolojik ilerlemeler sayesinde, eksik dişlerin implant uygulamaları ile restorasyonu da sıklıkla ve güvenle uygulanan bir tedavi seçeneğidir. İmplantlar kemik dokunun içerisine yerleştirilen biyouyumlu materyaller olmakla birlikte, günümüzde yeterli kemiğin mevcut olmadığı hastaların çoğunda da ileri cerrahi teknikler sayesinde implant uygulamaları yapılabilmektedir.

Dişlerden herhangi birinin doku kaybı veya çekimi sonucunda, komşu dişlerde bu bölgeye doğru kayma meydana gelerek dişlerin sıralanması ve alt-üst dişler arasındaki kapanış bozulabilir. Bu nedenle hasar görmüş dişlerin restorasyonu ve eksik diş boşluklarının kapatılması önemlidir. Çekim boşluklarının restorasyonu, estetik problemler, çapraşıklık ve şekil bozukluklarının tedavisi protetik uygulamalar kapsamındadır. Kısmi dişsizlik durumlarında uygulanan sabit kron-köprüler, çok sayıda ve geniş dişsizliğin mevcut olduğu durumlarda uygulanan hareketli parsiyel protezler ve tüm dişlerin kaybında yapılan tam protezler, diş hekimliğinin protez alanında uygulanan tedaviler arasındadır. İmplant alanındaki gelişmeler sayesinde, yine implant destekli sabit ve hareketli protez (overdenture) uygulamaları günümüzde oldukça yaygın olarak tercih edilmektedir.

Kron-köprü uygulamalarında porselen altında metal altyapı kullanılmakla birlikte, altyapının da porselen olduğu tam seramik restorasyonlar estetik açıdan avantaj sağlamaktadır. Bunun yanı sıra, estetiğin geliştirilmesi amacıyla çok az miktarda diş dokusu uzaklaştırılarak uygulanan porselen laminate uygulamaları da özellikle ön dişlerde boşlukların kapatılması, çapraşıklıkların düzeltilmesi ve renk-şekil bozukluklarının tedavisi açısından geliştirilen yeni yöntemler arasındadır.

Estetik diş hekimliği günümüzde oldukça gelişmiş tedavi imkanları sunmaktadır. Yapısal veya sonradan oluşan renk değişimlerine çözüm olarak, canlı veya kanal tedavisi uygulanmış olan dişlere bleaching (beyazlatma) işlemi sıklıkla yapılmaktadır. Porselen laminate uygulamasının yanında kompozit rezin materyalinden de laminate uygulamalarının yapılması, dişetlerinin asimetrik olduğu veya çok göründüğü vakalarda dişetlerinin şekillendirilebilmesi gelişen diş hekimliğinin sunduğu imkanlar arasındadır. Tüm bu tedavi olanaklarının uzun süreli olabilmesi açısından birey tarafından ağız hijyenine dikkat edilmesi de unutulmaması gereken faktörler arasındadır.