7 Saatten Az Uyumak Enfeksiyonlara Yakalanma Riskini 3 Kat Artırıyor

Yoksunluğu karşısında en dayanaksız olunan, kaçınılmaz ve önlenemez bir biçimde yerine konması gereken bir durum olan uyku, adeta yeme içme gibi yaşam için gerekli fizyolojik bir ihtiyaç. Beynin birçok kısmı tarafından kontrol edilen çeşitli evreler içeren uyku, sanılanın aksine basit değil kompleks bir süreç içeriyor. Sağlıklı uyku ise bu evrelerin yeterli sürelerde görülmesi ile sağlanabiliyor.

Pandemi süreci, insan varlığına karşı oluşturduğu tehdit nedeniyle kaygı ve endişeye yol açmasının yanı sıra yaşam şeklini değiştirmesi dolayısı ile de uyku sürelerinde ve düzeninde değişiklikler yaşanıyor. Okulların online eğitime geçişi, evden çalışma ve kısıtlamalar yaşam şeklimizi temelden değiştirdi. Bunların sonucu olarak uyku süre ve düzenimizde değişiklikler ortaya çıktı. Sabah geç kalkma ve bunun sonucu olarak geç yatma alışkanlıkları oluştu. Halbuki kaliteli ve verimli bir uyku için gece uykusu önemli. Gündüz uykusunun, gece uykusunu olumsuz etkilemediği saatler 13.30-15.00 arası. Günün diğer saatlerindeki uykular gece uykusunun süresini ve kalitesini olumsuz etkiliyor. Uyku sağlığı açısından sabah vakitlice kalkmak ve gece uyku gelince yatmak en doğru yoldur.

(Uyku bozukluklarına ilişkin bilgilendirme videomuzu aşağıda izleyebilirsiniz)

Az uyuyanlar enfeksiyonlara daha çabuk yakalanıyor

Uyku süresinin kısalması ile bağışıklıkta rol oynayan çeşitli protein oranlarında artışlar görülüyor. Kan hücrelerinden salınan, enfeksiyondan koruyan moleküllerin düzeyi ise azalıyor ve enfeksiyonlara eğilim artıyor. 7 saatten az uyuyanlarda bakteriyel ve viral enfeksiyonlar 3 kat daha sık geliştiyor.

Gün içinde görülen uyku yoksunluğu belirtileri

• Yorgunluk, kırıklık,
• Dikkat, konsantrasyon ya da bellek güçlüğü,
• Sosyal ya da mesleki işlevsellikte bozulma ya da düşük okul performansı,
• Duygudurum bozukluğu ya da iritabilite,
• Gündüz uykuluğu,
• Motivasyon, enerji ya da inisiyatifte azalma, işinde ya da araç kullanırken hata
• yapma veya kaza eğiliminde artma,
• Uyku yoksunluğuna bağlı bağışıklık sisteminde zayıflama,
• Gerginlik, baş ağrısı ya da mide-bağırsak sistemine ait semptomlar
• Uyku hakkında endişe ve uğraşılar.

Pandemi sürecinde uykuda solunum bozukluklarına dikkat

Pandemi sürecinde, Obstrüktif Uyku Apnesi Sendromu dahil olmak üzere uykuda solunum bozuklukları olan hastalar, sağlık uzmanlarının önerilerine mutlaka uymalı. Bu hasta grubu çoğunlukla beraberinde hipertansiyon, diyabet ve kardiyovasküler hastalık veya riski taşımasından dolayı riskli grup içinde yer alabilir. Bu süreçte önlemler kademeli azaltılıncaya kadar zaruri gereklilikler dışında dışarıya çıkmamalıdır. Uykuda solunum bozuklukları olan hastaların evde pozitif havayolu basınç tedavisine (PAP) her zamanki gibi devam etmeleri gerekiyor. PAP’ın COVID-19’u kötüleştirdiği veya yakalanmayı artırdığına dair herhangi bir bilimsel kanıt yoktur.

COVID-19 şüphesi veya tanısı olan uykuda solunum bozuklukları olan hastalar, PAP cihazlarını izole havalandırmalı bir odada, hem cihaz-aksesuar hem de ortam temizliğine dikkat ederek ve ev halkının etkilenme riskini minimuma indirerek kullanabilirler. Ayrıca PAP cihazını kullanmayı engelleyecek semptom ve akciğer bulguları olup olmadığı hekimi tarafından değerlendirilerek karar verilmeli. Bu durumda cihaza semptomlar düzelinceye kadar ara verilebilir.

İnsomnia (uykusuzluk hastalığı) ruh sağlığını etkiliyor?

Ayrıca iyi bir uyku, fiziksel, ruhsal tamir ve yenilenmemiz için oldukça gerekli bir süreç. Bu yenilenme sağlanamadığında hastaların ruh sağlıkları olumsuz etkileniyor. İnsomniyaklarda depresyon ya da psikiyatrik bozukluk gelişme riski yüksek. İnsomniyaklarda 3.5 yıl içinde (insomni olmayanlara göre) depresyon gelişimi 4 kat, anksiyete bozukluğu gelişimi 2 kat, madde kötüye kullanımı ya da bağımlığı da 7 kat fazla görülüyor.

İnsomnia'nın sebepleri

Tıbbi özgeçmiş, fiziksel muayene ve bazı kan testleri uykusuzluğun nedenlerinin ortaya konulmasında faydalı oluyor. Bilgisayar, televizyon, iş hayatı, trafikte geçen zaman, akıllı telefonlar, ödevler, kent yaşamının getirdiği stres oluşturan faktörlerin de insomnia’nın artışına yol açtığı biliniyor.

Bazı durumlarda tıbbi veya psikiyatrik problemler nedenleriyle kullanılan ilaçlar da uykusuzluk nedeni olabilliyor. Eğer uykunuz bir aydan daha uzun süredir bozuksa ve sizin günlük işlevlerinizi bozuyorsa yardım arama zamanı gelmiştir. Doktorunuza başvurun ve bir uyku hastalıkları uzmanı ile görüşme isteyin.

İnsomnia'ya karşı alınacak kişisel önlemler

• Sabah uyanınca yataktan çıkılmalı. Dinlenmek amacıyla uyumaya devam etmek dinlendirici olmadığı gibi uyku ritmini de bozabiliyor.
• Her sabah aynı saatte kalkılmalı. Sirkadiyen ritmi düzenlemek için belirli saatler arasında yataktan kalkılmalıdır.
• Gündüzleri uyunmamalı.
• Düzenli egzersiz yapılmalı ancak akşam saatlerinde heyecan oluşturacak aktivitelerden kaçınılmalı.
• Yatak odası ses, ışık, ısı yönünden korunmuş olmalı.
• Yatak odası uyku dışında çalışmak için kullanılmamalı.
• Uyku saatine yakın yemek yenmemeli.
• Kafeinli, alkollü, kolalı içeceklerden ve tütün kullanımından kaçınılmalı.

Prof. Dr. Fuat Özgen
Bayındır Söğütözü Hastanesi Psikiyatri ve Uyku Bozuklukları Uzmanı