Horlama Neden Olur? Horlama ve Uyku Apnesi Tedavisi

Uykuda görülen solunum bozukluklarının en hafifi horlama, en ağır şekli de tıkayıcı uyku apnesidir. Horlama problemi erişkinde en sık orta yaşlı şişman erkeklerde görülür ve yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. Kadınlarda ise menopoz dönemiyle birlikte daha sık görülebilir. Çocuklarda özellikle geniz eti, bademciklerin ileri derecede büyük olması ve obezite bu problemi ortaya çıkaran önemli faktörler olarak karşımıza çıkar.

Horlama nedenleri

Uyku sırasında, burun iç bölgesinde olan tıkanıklıklar, dilin arkasındaki hava yolunun daralmasına yol açan küçük dil ve damaktaki sarkıklıklar ve bademciklerdeki büyümeler veya yutak seviyesindeki yapıların daralması sonucu bu bölgelerdeki dokuların titreşimleriyle ortaya çıkan sese horlama denir.

• Aşırı kilo,
• Sedatif ilaç veya uyku ilacı alımı,
• Aşırı alkol kullanımı
• Burun orta bölmesindeki eğiklikler (deviasyon),
• Burun polipleri,
• Büyümüş konkalar (burun etleri),
• Burun ve genizdeki tümörler horlama nedenleridir.

Aşırı kilolu kişilerde yutak civarında yağ birikimi görülür. Gevşemiş kaslar sırt üstü yatınca dilin ve küçük dilin boğaz arkasına doğru kaymasına engel olamaz, bu durumda kişi kendisi çok farkında olmasa da etrafını rahatsız edecek şekilde horlamaya başlar. Ayrıca burun tıkanıklığına neden olan patolojiler horlamanın en önemli nedenlerinden birisi olarak karşımıza çıkar. Bu kişilerde uykuda havayı almak için yapılan solunum çabası ile genizde negatif basınç oluşarak boğazdaki dokular hava yoluna doğru çekilir. Sonuçta burun açıkken horlamayan kişide horlama görülmeye başlar. Bu durum neden bazı kişilerin sadece alerjik dönemlerde veya grip, sinüzit olduğu zamanlarda horladığını açıklar.

Tıkayıcı uyku apnesi nedir?

Uyku apnesi (uykuda solunum durması), uyku esnasında solunumun 10 saniye ve üzerinde durması sonucu ortaya çıkan tablodur. Horlamaya neden olan faktörlerin daha ileri aşamaları bu tabloya yol açabilir. Tıkayıcı uyku apnesi her 100 kişiden en az 5’inde görülür. Özellikle aşırı kilolu orta yaştaki erkeklerde bu oran daha da yüksektir. Çocuklarda ise tıkayıcı uyku apnesinin görülme sıklığı %10-12’dir.

Uyku apnesinin zararları

Sağlıklı bir yaşam için gece uykusunun iyi bir şekilde alınması şarttır. Gece uyku düzeninin tıkayıcı uyku apnesi ile bozulması sonucunda dinlenilmeden geçirilen geceler söz konusu olacaktır. Tıkayıcı tipte horlama hastalığı olan kişiler uykularının çok az bir kısmında derin uyku fazına geçebilirler. Derin faz gerçek dinlenme için tek yoldur. Dinlenmeden geçirilen ve huzursuz bir gecenin ertesinde uykulu, yorgun ve verimsiz bir gün başlayacaktır. Önceleri televizyon seyrederken veya yemek sonrasında hafif uyuklamalar görülürken, daha sonra apnenin şiddetinin artmasıyla beraber daha ciddi sorunlar ortaya çıkar. Araba kullanırken ya da iş başında uyuklamalar görülür. Yapılan çalışmalarda, ölümlü trafik kazalarının bir kısmında uyku apneli kişilerin araba kullanmasının sorumlu olduğu gösterilmiştir.

Gece uykusu sırasında apneler saatte 100-200 defa olabilecek sayılara ulaşabilir. Apneler sırasında kan oksijen düzeyi düşer ve buna bağlı olarak kalp kanı daha hızlı pompalamak zorunda kalır. Kalp ritmi bozulurken, yıllar içinde yüksek tansiyon, kalp büyümesi hatta uykuda ani ölümler bile görülebilir.

Çocuklarda uyku apnesi

Çocuklarda uyku apnesi, daha çok okul öncesi dönemde görülür. Farkına varılmazsa diş-damak yapısında bozukluklar, gelişme geriliği, çocukda boy ve kilonun yaşıtlarından geri kalması, okul başarısızlığı ve zihinsel gelişimde aksaklıklar gibi çok ciddi problemler ortaya çıkabilir. Bunlara ilave olarak davranış bozuklukları, hiperaktivite, geceleri yatağa işeme, kalp ve ritim bozuklukları görülebilir.

Uykuda devamlı horlayan ve solunum sıkıntısı olan her çocuk Kulak Burun Boğaz Baş ve Boyun Cerrahisi Uzmanı tarafından detaylı olarak muayene edilmelidir. Bademcik ve geniz eti ameliyatının gerekli olduğu durumlarda cerrahi müdahale (ki özellikle radyofrekans enerjisinin kullanıldığı plazma teknolojisi ile geniz eti endoskopik görüş altında oldukça konforlu olarak, kalıntı bırakmadan alınabilmekte ve bademcikler normal boyutuna küçültülebilmekte ve gerektiğinde alınabilmektedir) çocuk sağlığına ve gelişimine çok önemli yararlar sağlayacaktır. Prematür, gelişme geriliği olan, şişman, kalp problemleri bulunan, kraniofasiyal anomalili, nöromüsküler hastalığı olan ve yakın zamanda üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmiş olan çocuklar yüksek risk grubundadır. Tanı ve tedavi açısından yakından takip edilmelidir.

Horlama ve uyku apnesinin tanısı

Horlama veya apneler kişinin ailesi veya yakını tarafından uyku sırasında takibi ile anlaşılabilir. Bu durumda öncelikle kulak burun boğaz sisteminde bir problem olup olmadığının saptanması için mutlaka uzman bir doktora başvurulması ve sebebin ortaya konması gerekir. Doktorun gerekli gördüğü durumlarda uyku merkezinde ayrıntılı bir uyku incelemesi yapmak gerekebilir. Polisomnografi denilen uyku testinde, uyku esnasındaki kan oksijen düzeyi, kalp atışları, solunum dahil birçok parametreye bakılarak hastalığın düzeyi hakkında daha ayrıntılı bilgi edinilir.

Horlama önleyici öneriler

Horlayan ve uykuda nefes kesilmeleri olan erişkin kişilerin özellikle dikkat etmeleri gereken bazı durumlar vardır. Bunlar:

• Alınan fazla kilolar verilmeli ve iyi bir adale tonusu kazanmak için sportif bir yaşam biçimi seçilmelidir.
• Alkol alımı kısıtlanmalıdır.
• Uyku ilaçları, sakinleştirici ve antihistaminik denilen alerji ilaçlarının kullanımına apneyi artırabileceğinden dolayı dikkat edilmelidir.
• Uykudan 3-4 saat önce ağır yemekten kaçınılmalıdır.
• Aşırı yorgunluktan sakınılmalıdır.
• Sırt üstü pozisyonda uyuma yerine yana yatarak uyuma tercih edilmelidir.

Horlama tedavisi

Yukarıdaki önlemlere rağmen şikayetlerin devam etmesi durumunda aşağıdaki yöntemlere başvurulabilir:

• Tıkanıkların giderilmesine yönelik girişimler:Çocuklarda büyük bademcik ve geniz etine yönelik ameliyatların problemleri büyük oranda çözdüğünü ve çocuğun yaşam kalitesinde önemli iyileşmeler sağladığını biliyoruz. Erişkinlerde ise öncelikle, varsa burundaki patolojilerin düzeltilmesi gerekir. Burun orta bölmesindeki eğriliklerin giderilmesi, büyümüş burun etlerinin küçültülmesi, burun içindeki polip, kist, tümör gibi oluşumların alınması ve tıkanıklığı giderici girişimler öncelik gerektiren işlemlerdir.
• Ağız ve boğaz kısmına yönelik girişimler: Damak ve küçük dildeki sarkıklıklar, dil kökündeki ve bademciklerdeki büyümeler, ağız ve çene yapısındaki bozukluklar uygun cerrahi tekniklerle düzeltilmelidir. Bu ameliyatlarda en temel prensip dokulara minimal hasar vererek konforlu biçimde maksimum yararı sağlamaktır.
• Pozitif basınçlı oksijen tedavisi: Aşırı kilolu, burun ve boğaz bölgesinde ciddi problemi olmayan ve cerrahinin çok riskli olduğu veya hasta tarafından istenilmediği durumlarda ağız ve burundan bir maske yardımıyla verilen pozitif basınçlı oksijen tedavisi (CPAP), aslında tıkayıcı uyku apnesinde önemli fayda sağlayan bir cihazdır. Hastanın durumuna göre değişebilen basınçlarda gönderilen hava ile tıkanıklık aşılarak hastalık tedavi edilmeye çalışılır. Fakat yüzlerinde maske ile uyumak gibi bir durum söz konusu olduğu için hastaların bir kısmında bu duruma uyum problemi görülebilir. Ağız içi veya buruna uygulanan bazı apareyler, hafif apneli veya basit horlaması olan bazı hastalarda faydalı olur.

Prof. Dr. Tuncay Özçelik
Bayındır Söğütözü Hastanesi Kulak Burun Boğaz, Baş ve Boyun Cerrahisi Uzmanı