Torundan Dedeye Kök Hücre Nakli

Bayındır Söğütözü Hastanesi Kemik İliği Nakli Ünitesinde, torundan dedeye başarılı bir şekilde kök hücre nakli yapılarak, dünyada bir ilk gerçekleştirildi. Hematoloji ve Kemik İliği Nakli Ünitesi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali Uğur Ural, tarihe geçen bu işlemle ilgili sorularımızı yanıtladı. 

Hastamızın genel ve nakil öncesi durumu hakkında bilgi alabilir miyiz?

Hastamız lösemi öncülü bir hastalık nedeniyle dış merkezde takip altındayken lösemiye dönüşüm gösteren, lösemi tedavisinin yapılarak hastalığı kontrol altına alınan ve lösemisinin tekrarı açısından yüksek riskli vaka olması nedeniyle kemik iliği nakli amacıyla kliniğimize müracaat etmiş bir hastadır.

Hastamızın rahatsızlığı ve uygulanan tedavi yöntemi hakkında bilgi verebilir misiniz?

Hastamız halk arasında kan kanseri olarak da bilinin akut myeloblastik lösemi nedeniyle takipte olan bir hasta olup, hastalığının tekrar etmesini engellemek ve sağlıklı bir yaşantı sunmak amacıyla allojeneik kök hücre veya kemik iliği nakli yapılmış bir vakadır. Bu yöntemle, hastanın kendisine ait kemik iliği yüksek dozda kemoterapi ile yok edilip, yerine doku uyumu olan birisinin kemik iliği hücrelerini vererek, sağlıklı bir kemik iliği oluşturmak amaçlanmıştır.

Nakile karar verildiğinde, torundan önce başka vericilerle görüşüldü mü?

Allojeneik kemik iliği naklinde, öncelikli olarak doku uyumu olabilme ihtimali olan kardeşler araştırılır, bu hastada kardeşlerinin uyumlu olmaması ve hastamızın çocuğunun, kardeşinin çocuğu ile evli olması nedeniyle torununu inceleme ihtiyacı duyduk. Diğer yakın akrabalar arasında doku uyumu olan kimse tespit edilmedi. Eğer başka verici bulunmasaydı, akraba dışından verici aranması işine başlanacaktı.

Torununun yaşı küçük, böyle bir operasyon için ikna süreci nasıl oldu? Yaşını göz önüne alarak, nasıl açıklamalar yaptınız işlem için?

Kübra’yı ikna etmeye hiç uğraşmadık, biraz da meraktan olsa gerek bu işe kendisi de çoktan razıydı. İşlem öncesinde kendisine erişkin bir kişi gibi hangi işlemler niçin yapacağımızı ayrıntılı olarak izah ettik. Canının yanmayacağını, işlemde kök hücreleri toplamak için bir cihaza bağlı kalacağını, kanının içinden alınan hücrelerin bir torba içerisine toplanacağını ve bu işlemin kendisine hiçbir zararı olmayacağını anlattık. Anne ve babasına da durumu izah edip, rızalarını alarak böyle bir işleme başladık.

Torunun verici olmasının hem kendi sağlığı hem dedenin sağlığı açısından bir zararı var mı?

Her iki birey için de hiçbir zararı yoktur.

Hangi hastalıklarda veya nakil türünde bu örnekteki gibi torun verici olabilir?

Aslında torunun verici olması alışılagelmiş bir durum değildir. Normal şartlar altında hastanın torununun vericilik durumu incelenmez. Ancaki bizim örneğimizde akrabalık durumu nedeniyle inceleme gereği hissettik.

Nakil süreci nasıl ilerledi?

Vericinin yaşının küçük olması nedeniyle süreci çocuk hematologları ile koordine ettik. Kübra’ya kateter takılması, uygulanacak ilacın dozu, işlem süresi gibi ayrıntıları işlemimiz öncesi açıklığa kavuşturduk. Hücre toplama işimizi her bir seans yaklaşık 2-3 saat olmak üzere peşpeşe 2 gün içerisinde kök hücre toplama cihazına (aferez cihazı) Kübra bağlı olduğu halde hallettik. Kübra televizyonunu seyrederken, aferez sorumlusu arkadaşlarımız kök hücreleri topladılar. Toplam 2 günde yeterli kök hücreyi topladığımızı hesapladıktan sonra, hücreleri dedede kullanana kadar -196 C’da dondurup, sakladık. Daha sonra dede yatırıldı, hazırlık rejimi dediğimiz bir kemoterapi programından sonra topladığımız kök hücreler kateter vasıtasıyla dedeye verildi. Yaklaşık 20 gün sonra da dede sağlıklı olarak ve Kübra’nın hücreleri tuttuğu müjdesi ile taburcu edildi.

Bu işlemin literatürde bir örneği var mı?

Bilgilerimize ve tıp literatürü taramalarımıza göre Türkiye’de ve dünyada torundan dedeye kemik iliği nakline şimdiye kadar rastlamadık.

Dede ve torunun şu anki sağlık durumları nasıl?

Kübra okuluna devam etmekte, dedesi de şu anda hiçbir ilaç kullanmamakta, sağlıklı olarak hayatını sürmekte.

Akraba dışı kök hücre vericisi olunmasından bahsettiniz, Kemik iliği veya kan kök hücresi bağışçısı nasıl olunur?

18 ile 50 yaş arasında her sağlıklı kişi kök hücre vericisi olabilir. Bunun için Türk Kızılay’ının sabit Kan Alma Merkezlerine müracaat ederek, orada alınacak 3 tüp kan ile TÜRKÖK Kök Hücre Verici grubuna dahil olunabilir. Böylece vericiden alınan kanlarda bulaşıcı bir hastalık durumu olup olmadığına bakılacak ve doku tip tayini yapılarak TÜRKÖK’ün listesine dahil olunabilir. Uygun kök hücre alıcı adayı olduğu durumda da Kızılay tekrar kişi ile bağlantı kurarak, hücre toplama işlemlerini organize eder.