Safra Kesesi Taşı Belirtileri Nelerdir? Safra Kesesi Taşı Tedavisi

Safra kesesinin içini döşeyen yapının bozulması nedeniyle organ içinde taş oluşumu meydana geldiğinde tek tedavi seçeneği kesenin cerrahi olarak çıkartılması oluyor. Bu ameliyattan sonra hastalar, organın eksikliğini çekmeden hayatlarını sürdürebiliyor.

Safra kesesinin vücuttaki işlevi nedir?
Safra kesesi ince bir kanalla ana safra kanalına bağlanıyor. Ana safra kanalı ise karaciğer ve on iki parmak bağırsağı arasında bulunuyor. Safra, karaciğer hücrelerinde yapılıyor, buradan on iki parmak bağırsağına akıyor. Bu süreçte, safra kesesi içinde safra biriken bir depo görevi görüyor. Yağlı yemeklerin parçalanması ve emilmesi için ortamda safraya ihtiyaç var. Özellikle yağlı yemeklerden sonra gıdalar on iki parmak bağırsağına geçince vücut safra kesesinin kasılmasını sağlayan “kolesistokinin” adlı bir hormon salgılıyor. Bunun sonucunda kese kasılıyor ve ihtiyaç duyulan depo safra on iki parmak bağırsağına boşalıyor. Yani safra kesesi safranın depolanmasını, konsantrasyonunu ve kasılıp safranın boşalmasını sağlıyor. Her seferinde 20-40 cc kadar safra boşalıyor.

Sık rastlanan safra kesesi hastalıkları nelerdir?
Safra kesesinin iltihaplanması yani ‘kolesistit’, sık rastlanan bir safra kesesi hastalığı. Safra kesesi içindeki safra, denge halinde bulunan bazı bakteriler içeriyor. Kese kanalının tıkanması yani depo safranın ana kanala boşalmasının engellenmesi, dengenin bozulması ve bakterilerin çoğalıp kesenin iltihaplanması ile sonuçlanıyor. Kanalın tıkanmasına ise genellikle kese içinde gelişen taş, nadiren de tümör ya da parazitler neden oluyor. Bazen safra kesesinde taş olmadan, safra kesesini besleyen damarların bozulması sonucunda da taşsız kolesistit oluşabiliyor.

Taş oluşumunun sonuçları nelerdir?
Safra kesesindeki taş hareketli ise, keseyi ana kanala bağlayan ince kanalı tıkayarak kesenin boşalmasına engel oluyor. Bunun sonucunda kese içinde safra hapsoluyor ve denge halindeki bakterilerden biri veya birkaçı çoğalarak kesenin iltihaplanmasına neden oluyor. Kese içindeki küçük taşlar ise kanaldan geçerek ana kanala iniyor. Burada büyüyerek ana kanalın tıkanmasına ve sarılığa yol açıyor. Ana kanaldaki küçük taşlar kanaldan on iki parmak bağırsağına geçiş esnasında pankreatite sebebiyet verebiliyor. Bu tablo, yaşamı tehdit edip ölümle sonuçlanabiliyor. Safra kesesi taşları nadir de olsa kesede kanser gelişmesine de neden olabiliyor.

Safra kesesinde taş tanısı nasıl konuluyor?
Hasta hikayesi, doktor muayenesi ve laboratuvar testleri ile tanı konuluyor. Karın ultrasonu, safra kesesi içinde taş ve kese duvarında kalınlaşmayı gösteriyor. Ayrıca akut olaylarda kese etrafında sıvı bulunması da tanıyı pekiştiriyor.

Safra kesesi taşlarının belirtileri nelerdir?
- Genellikle sağ üst karında, sağ köprücük kemiği altına yayılan veya karın üst orta bölgesinde mide ağrısı tarzında, hafif, orta ya da şiddetli ağrı
- Bulantı ve kusma
- Hafif derecede ateş
- Nadiren sarılık (iltihaplı safra kesesinin kanal üzerinde bası oluşturması nedeniyle)

Taş tedavisi nasıl yapılıyor?
Günümüzde safra kesesindeki taş tedavisi, safra kesesinin çıkarılmasıyla yapılıyor. Bu işlem yüzde 99 laparoskopik yöntemle, yüzde bir ise açık yöntemle yapılıyor. Tek başına taşların çıkarılması, eritilmesi veya kırılması gibi yöntemler tedavide geçerli olmuyor. Taşlar kesenin içini döşeyen yapının bozulmasından dolayı ortaya çıktığı için kesenin mutlaka çıkartılması gerekiyor. Yapılan araştırmalar, safra kesesinin alınmasından sonra karaciğerde yapılan ve ana kanala atılan safra miktarında bir artış olduğunu gösteriyor. Eğer hasta normal miktarda beslenirse, herhangi bir problem gelişmiyor. Ancak kuruyemiş gibi aşırı yağ içeren besinler alındığında hafif karın ağrısı ve hafif derecede ishal meydana gelebiliyor.

Cerrahi ne zaman gerekiyor
Hasta, akut kolesistit atağı yani ani şiddetli karın ağrısı, bulantı, kusma ve hafif ateş ile kliniğe başvurmuş ise, ağrının başlamasından itibaren 72 saat içinde cerrahi olarak tedavi edilebiliyor. Bu zaman aşıldığında ise yapılacak cerrahi tedavi organın iltihaba bağlı komşu dokulara aşırı yapışması sonucu ciddi komplikasyonlara neden olabiliyor. Bu durumdaki hastalar ise hastaneye yatırılıyor, antibiyotik ve sıvı tedavisi veriliyor, ağrı kesici uygulanıyor, ağızdan besin alımı durduruluyor. Hasta doktor kontrolünde takip ediliyor. Klinik düzelmesi sağlandıktan sonra safra kesesi diyeti ile hastaneden taburcu ediliyor. Hastanın cerrahi işleme kadar sofradan az yemek yiyerek kalkması, yumurta, aşırı yağlı yemek, çikolata, kahve gibi koleretik (safra kesesinin kasılmasını sağlayan) besinlerin alımını kısıtlaması isteniyor. Kolesistokinin hormonunun salınımını engellemesi için mide koruyucu ilaç veriliyor. Ataksız evrede, en erken üç hafta sonra en uygun şartlarda ameliyat ediliyor.

Cerrahi sonrası bakım
Eğer kapalı yöntem ile ameliyat yapılmışsa, hasta bir gün sonra uygun diyetle herhangi bir beslenme kısıtlaması olmadan hastaneden taburcu ediliyor. Açık yöntemle yapılan cerrahide hasta dördüncü gün taburcu ediliyor. Ameliyattan 24 saat sonra banyo yapabiliyor ve günlük aktivitesine bir hafta sonra erişiyor.

Prof. Dr. Zafer Ferahköşe
Bayındır Söğütözü Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı