Robotik Protez Cerrahisi

Dünyada gün geçtikçe yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanan robot teknolojilerine sağlık alanında da oldukça sık başvurulmaktadır. Bu gelişmelere paralel olarak robot teknolojisi, ortopedi alanında da yerini almaya başlamıştır. Robotik teknoloji ile uygulanan ortopedik ameliyat sayısı gün geçtikçe artmaktadır.

Robotik protez cerrahisi hangi hastalıklarda kullanılır?

Robotik protez cerrahisi, ortopedi alanında kalça ve diz eklem protez cerrahisinde kullanılmaktadır. Yakın gelecekte omuz, omurga ve tümör cerrahisinde de kullanılması beklenilmektedir.

Robotik protez cerrahisinin aşamaları nelerdir?

Ameliyatın planlanması, hastaya ait verilerin değerlendirilmesi ve ameliyatın gerçekleştirilmesi, ortopedi uzmanı tarafından robotik sistemler yardımıyla yapılmaktadır.

Ameliyatta yapılacak kemik kesileri ameliyattan önce bilgisayar ortamında tasarlanmaktadır. Bu sayede komponent pozisyonlar ideal şekilde ayarlanabilmekte ve kemik kesileri robotik kol yardımıyla yapılmaktadır

Robotik cerrahi öncesinde planlama nasıl yapılır?

Robotik diz ya da kalça cerrahisi planlanan hastalarda, ameliyattan önce hastanın her iki bacağının (kalça protezi için leğen kemiğini de dâhil edecek şekilde) tomografisi çekilir ve özel yazılım sayesinde bacağın üç boyutlu bir modeli oluşturulur. Bu model üzerinden kemik kesileri, protez boyutu ve yerleşimi ile ilgili bir plan oluşturulur. Ortopedi uzmanının son gözden geçirmesi sonrasında plan robota yüklenir.

Robotik diz ameliyatı nasıl yapılır?

Robotik diz cerrahisi, özel havalandırma sistemi içeren ameliyathane odalarında gerçekleştirilir. Ameliyat bölgesi su geçirmeyecek şekilde örtülür. Robot, uygun ve özel steril örtüler ile hazırlanılır. Diz eklemine ulaşmak için uygun açılım yapılır. Bu aşamada, robotun diz çevresinin kemikleri tanıyabilmesi için uygun elektronik gözler yerleştirilir. Bu şekilde ameliyat sırasında kemik kesileri ve bağ dengesi hakkında cerraha bilgi verilir.

Eklem açılımı yapıldıktan sonar femur ve tibiada 64 farklı nokta belirlenerek diz eklemi robota tanıtılır. İlk bağ dengelemesi yapıldıktan sonra robotik kol yardımıyla kemik kesileri aşamasına geçilir. Cerrah, bu sırada tüm işlemi ekrandan takip edebilir. Kesi sırasında plan dışına çıkma eğilimi olduğunda robot çalışmayı durdurur ve sesli ve görsel uyarı verir. Bu sayede kesiler 1 milimetre ve 1 derece hassasiyetle tamamlanır.

Uygun kemik kesilerinin ardından deneme protezleri ile diz eklem hareket açıklığı, bağ dengesi ve diz kapağı hareketi hakkında bilgi edinilir ve gerekirse küçük düzeltmeler yapılır. Nihai protez kararı verildikten sonra protezler, kemiğe çimentolu olarak yerleştirilir. Çimento sertleşme süresinin ardından son kez robot ile bağ dengesi ve hareket açıklığı hakkında bilgi edinilir. Robotik gözler çıkarılır ve kesiler kapatılır.

Robotik kalça protezi ameliyatı nasıl gerçekleştirilir?

Robotik kalça cerrahisi, özel havalandırma sistemi içeren ameliyathane odalarında gerçekleştirilir. Ameliyat bölgesi su geçirmeyecek şekilde örtülür. Robot, uygun ve özel steril örtüler ile hazırlanılır. Önce leğen ve uyluk kemiklerine, robotun kemikleri tanıyabilmesi için elektronik gözler yerleştirilir. Uygun cerrahi açılım yapıldıktan sonra, kalça ekleminde 50’den fazla nokta robota tanıtılarak, eklem bilgileri robota 3 boyutlu bir şekilde iletilir.

Bacaklar arasında uzunluk farkı milimetrik olarak hesaplanır. Protez parçalarının uygun bir şekilde yerleşimine karar verildikten sonra kalça eklemi yerinden çıkarılır. Boyun kesisi robotun uygun gördüğü seviyeden yapıldıktan sonra femur başı yerinden çıkarılır. Femur içine çapı giderek artan şekilde oyucular yerleştirilir. Robot bu sırada oyucuların uygun açıda yerleştirilmesini kontrol eder. Sıkışmanın sağlanmasının ardından deneme protezi yerleştirilir. Bundan sonra asetabuluma yani kalça ekleminin yuva kısmına geçilir. Robotik kol yardımıyla uygun açıda ve derinlikte asetabulum oyma işlemi yapılır. Oyma işlemi tamamlandıktan sonra deneme protezleri yerleştirilerek kalça eklem hareket açıklığı ve bacak boyu hakkında robot tarafından iletilen bilgiler değerlendirilir. Kalıcı protez yerleşimine karar verildiğinde, kemik kalitesi uygunsa protezler yerleştirilir. Protez yerleştirildikten sonra robot yardımıyla son bir kez hareket açıklığı, bacak boyu ve yumuşak doku dengesi hakkında bilgi edinilir. Uygun ise robotik gözler çıkarılır ve kapamaya geçilir.

Robotik protez cerrahisi her hastaya uygulanabilir mi?

Eklem protezi planlaması yapılan her hasta, eğer genel durumu uygunsa robotik cerrahi için uygundur. Yüksekte doğuştan kalça çıkığı olan hastalarda da uygun planlamayla robotik cerrahi gerçekleştirilir. İleri kemik kaybının eşlik ettiği diz sorunları olan hastalarda, robotik protez uygun olmayabilir. Ayrıca robotik cerrahi, henüz diz ve kalça protezi revizyonlarında kullanılmamaktadır.

Robotik protez cerrahisi ne kadar sürer?

Robotik cerrahi için yapılan hazırlıklar, standart protez cerrahisine göre bir miktar daha kapsamlı olduğundan ameliyathanede geçen süre daha uzundur. Tecrübeli cerrah ve ameliyathane personeli sayesinde robotik cerrahi, robotsuz protez ameliyatlara göre süreyi yaklaşık 15-30 dakika uzatmaktadır. Bu da diz protezi için yaklaşık 1,5 saat, kalça protezi için ise 1,5-2 saat anlamına gelir.

Robotik ve klasik protez cerrahisinin farkları nelerdir?

Robotik ve klasik protez cerrahisinde temel olarak yapılan iş aynıdır. Her iki cerrahide de hastanın hasarlanmış diz ya da kalça eklemi, protez ile değiştirilmektedir. Robotik cerrahide ameliyat öncesi planlama için hastaya tomografi çekilmesi gerekirken, klasik cerrahide düz radyografiler yeterlidir. Robotik cerrahi, ameliyatın 1 derece ve 1 mm hassasiyetle yapılmasını sağlayarak, operasyonun en iyi cerrahın yakalayamadığı keskinlikle tamamlanmasını sağlar. Bu şekilde protez ömrü uzar, hasta memnuniyeti artar. Ameliyat sonrası takipte ise robotik cerrahi ile klasik cerrahinin farkı yoktur.

Robotik protez cerrahisinin avantajları nelerdir?

Robotik protez cerrahisi ile protez ideal pozisyonda yerleştirilebilmektedir. Böylece protez aşınmaları ve gevşemeleri daha geç ortaya çıkmakta ve protez daha uzun ömürlü olmaktadır. Bunlara ek olarak, robotik diz cerrahisinin avantajları şu şekildedir:

• Ameliyat sonrasında daha az ağrı hissedilmektedir.
• Hastanede kalış süresi azalmaktadır.
• İyileşme süresi hızlıdır.
• Protez takılan dizde yapay bir his oluşmamakta ve hasta kendi dizi gibi hissetmektedir.
• Protezin ömrü çok daha uzundur.
• Hareket kabiliyeti artmaktadır.

Robotik protez cerrahisi sonrasında dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

Ameliyat sonrasında yaklaşık 3 gün hastanede kalınır. Taburculuk sonrası reçete edilen ağrı kesici, mide koruyucu ve kan sulandırıcı ilaçların kullanılması gerekir. Diz protezi ve kalça protezi için yaklaşık 30 gün kan sulandırıcı iğne ya da hap kullanılarak, ameliyat sonrası toplardamarda pıhtılaşma oluşma riski en aza indirilir.

Yara yerini, su geçirmeyen pansumanlar ile takip etmek ve protez dikişleri 15 gün civarı aldırmak uygundur. Protez cerrahileri sonrası kas kontrolü ve kişinin kendine olan güveni yerine gelene kadar ise bir yürüteç yardımı almak gerekmektedir. Ayrıca ameliyat sonrası verilen egzersizleri evde de devam ettirmek önemlidir.

Prof. Dr. Oğuz Okan Karaeminoğulları
Bayındır Söğütözü Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı