Böbrek Taşı Nedir? Böbrek Taşı Belirtileri ve Tedavisi

Böbrekler, günlük metabolizma sonucu oluşan ve vücuttan atılması gereken maddeleri atarak günlük yaşamın sağlıklı bir şekilde devamını sağlayan organlardır. Vücuttaki fazla suyun, sodyum, potasyum gibi elementlerin fazlasının atılmasını, üre, kreatinin gibi metabolizma ürünlerinin kandan süzerek atılmasını sağlar. Kalsiyum ve fosfor dengesini düzenler. D vitamini sentezine katkıda bulunur. Kan basıncının dengede kalmasını sağlar. Bu işlevler sırasında bazı minerallerin çok çeşitli faktörlerle bir araya gelmesi sonucu böbrekten taşlar oluşabilir.

(Aşağıda konuya ilişkin hazırladığımız bilgilendirme videosunu izleyebilirsiniz.)

Böbrek taşı neden olur?

Böbrek taşlarının neden olduğu ile ilgili pek çok araştırma halen devam etmektedir. Böbrek taşları tek bir nedenle değil, pek çok nedenin bir araya gelmesi ile oluşmaktadır. Diyet, iklim şartları, çalışma koşulları, genetik yatkınlık, bazı metabolik hastalıklar böbrek taşı oluşumuna neden olur. En çok suçlanan nedenler, yetersiz sıvı alınması, aşırı tuz tüketimi ve obezitedir.

Böbrek taşının belirtileri nelerdir?

Böbrek taşları çok şiddetli bir ağrı ile ortaya çıkabileceği gibi, bazen sessiz nitelikli ağrılarla da görülebilir. Bulantı, kusma, idrar yolu enfeksiyonu, idrar yollarında kanama gibi şikayetlere de yol açabilir. Yeterli tedavi görmeyen taş hastalarında kronik böbrek hastalıkları da ortaya çıkabilir.

Böbrek taşı çeşitleri nelerdir?

En çok görülen böbrek taşı çeşidi kalsiyum oksalat taşıdır. Magnezyum amonyum fosfat, ürik asit, kalsiyum fosfat gibi taş çeşitleri de vardır.

Böbrek taşının tanı yöntemleri nelerdir?

Tanı yöntemlerinde kan tahlili, idrar tahlili, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi önemle rol oynar. En sık kullanılan tanı koyma yöntemi bilgisayarlı tomografidir.

Böbrek taşının tedavi yöntemleri nelerdir?

Taşların büyük bir kısmı, özellikle 4 mm’den küçük olanlar genellikle kendiliğinden düşerler. Bu düşmeyi kolaylaştırmak için kullanılan ilaç tedavileri vardır. Bir başka yöntem, ESWL ile vücut dışından şok dalgası ile taşların kırılmasıdır. Son dönemlerdeki teknolojik gelişmeler ile böbreklerin ve idrar yollarının içindeki bütün noktalara endoskopik olarak ulaşmak, buradaki taşları lazer ile kırıp özel aletlerle çıkararak tedavi etmek mümkün hale gelmiştir. Bu nedenle açık ameliyatlar nadiren yapılmaktadır. Endoskopik operasyonlar ile sorunlar büyük ölçüde çözülmektedir.

Perkütan nefrolitotomi (PCNL) yöntemi: Genel aneztezi altında sırt bölgesinden, floroskopi ya da ultrasonografi kontrolü altında, böbreğin içerisinde planlanan noktaya bir iğne ile girilmekte, bu iğne yardımı ile böbrek toplayıcı sistemine bir kılavuz tel yerleştirilmektedir. Daha sonra bu tel üzerinden özel kateterlerle dokular genişletilerek, böbrek içerisine bir tüp yerleştirilmekte, bu tüpten nefroskop denilen yaklaşık bir dolmakalem kalınlığında bir endoskopi cihazı yerleştirilmektedir. Perkütan nefrolitotomi ameliyatında görüntüler endokamera ile bir ekrana büyütülmüş olarak yansıtılır. Taşlar bir bütün halinde veya kırılarak çıkartılır. Kırma işlemi lazer ya da pnömatik taş kırma cihazı ile yapılabilmektedir. İşlem sonrası böbreğe genellikle bir kateter  yerleştirilir. Bu kateter 2 ya da 3 gün hastada kalır. Daha sonra kateterden opak madde verilerek film çekilir ve kateter çıkarılır. Ameliyat sonrası hastanın normal hayata dönmesi  çok  çabuk olur. Açık cerrahiye kıyasla ameliyat sonrası ağrı çok azdır, ameliyat yeri süratle iyileşir, yara enfeksiyonu gibi sorunlar genellikle görülmez.

Üreteroskopik tedavi: Üretereskop, vücutta herhangi bir kesi yapılmadan  idrar yollarından girilerek böbreğin idrarı toplayan kısmını ve idrarı böbrekten mesaneye taşıyan organ olan  üreterin içini gösteren bir endoskopik cihazdır. Operasyonlarda taşın yerine ve özelliklerine uygun üreterorenoskop kullanılır. Üreter veya böbrekteki taşlara ulaşılır, taşlar lazer cihazı ile toz haline getirilir veya parçalara ayırılır, taş basketleri ve yakalama cihazları ile vücut dışına alınır. Yapılan işleme bağlı olarak bazı operasyonlardan sonra hastalara geçici stentler (double J stent) takılabilir .Bu stentler taş parçalarının düşmesini kolaylaştırmakta, böbrek fonksiyonlarının korunmasını ve operasyon sahasının iyileşmesini sağlamaktadır. Stentler genelikle 1 ya da 2 hafta sonra kısa bir işlemle çıkarılır. Bütün bu işlemler sırasında floroskopi cihazı ile operasyon radyolojik olarak da kontrol edilir. Detaylı bilgi için Böbrek Taşlarında Üreterorenoskopik Tedavi içeriğimizi inceleyebilirsiniz. 

Böbrek taşı oluşumunu artıran durumlar nelerdir?

• Az sıvı alınması,
• Fazla tuz tüketimi,
• Batı tipi beslenmenin yaygınlaşması,
• Düşük sosyo ekonomik koşullar,
• Genetik yatkınlık
• Ayrıca dünyanın bazı bölgelerinde daha fazla görülür, ülkemiz de bu gruptadır.

Böbrek taşlarını önlemek için neler yapılabilir?

Öncelikle 2.5 litreden az su içilmemesi çok önemli bir faktörüdür. Tuz tüketiminin azaltılması önem taşır. Tekrarlayan taş hastalığı olan bireylerin metabolik değerlendirmeden geçirilmesi yararlı olur. Periyodik kontroller ile böbreklerin sağlığı değerlendirilmelidir.

Prof. Dr. Tayfun Gürpınar
Bayındır İçerenköy Hastanesi Üroloji Bölüm Başkanı