Çocuklarda astım belirtileri ve tedavi yöntemleri

Her insanın hava yolları, akciğerleri korumak için daralabilme ve genişleyebilme özelliğine sahiptir. Bazı insanların hava yolları, normalde daralmaya neden olmayacak etkenlerle ve beklenenden daha şiddetli daralma gösterir. Bu duruma “hava yollarının aşırı duyarlılığı” denir ve astım hastalığının en önemli özelliğidir.

Astım, yaklaşık 10 çocuktan birinde görülen yaygın bir hastalıktır ancak korkulacak bir hastalık değildir. Hekim, hasta ve aile iş birliği sağlandığında, düzenli takip ve tedaviyle iyi seyreden ve zaman içinde tamamen geçme ihtimali olan bir hastalıktır. Bu iş birliği içinde düzenli tedavi uygulandığında, astımlı çocuklar mutlu, başarılı, üretken, canlı bir hayat sürdürebilirler.

Çocuklarda astım neden olur?

Hava yollarının aşırı duyarlılığının altında genellikle kronik bir inflamasyon yani bağışıklık hücrelerinin o bölgede yoğun ve aktif olarak bulunduğu, vücutta belirtilere neden olan maddeler salgıladığı bir durum söz konusudur. Astım hastalığında genetik bir yatkınlık da söz konusu olabilmektedir.

Şikayetler çoğu zaman bazı tetikleyicilerle ortaya çıkar. Bu tetikleyiciler, alerjenler olabileceği gibi, soğuk hava, sigara dumanı, ağır kokular, hava kirliliği, egzersiz gibi etkenler de olabilir. Çocuklarda astım, alerji olmadan da ortaya çıkabilir.

Çocuklarda astım belirtileri

Astımı olan çocukların aralıklı olarak öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, göğüste sıkışma hissi gibi şikayetleri olur. Aralarda genellikle tamamen iyilik hali mevcuttur. Sürekli, hiç düzelme göstermeyen veya giderek kötüleşen belirtilerde başka hastalıklar düşünülmelidir.

Çocuklarda astım atağı

Astımlı çocuklar bazen şikayetlerinin aniden arttığı ve yoğunlaştığı durumlar yaşarlar. Bu duruma astım atağı denir. Astım atakları acil ve dikkatli tedavi gerektirir.

Çocuklarda astım tedavisi

Astımlı çocukların bir kısmında yaşları büyüdükçe şikayetleri azalarak kaybolur. Bazılarında yaşam boyu şikayetler devam edebilir. Bazen şikayetsiz uzun dönemlerin arkasından tekrar belirtiler ortaya çıkabilir.

Astım tedavisi ikiye ayrılır. Bunlar, şikayetlerin ve atakların önlenmesi için yapılan tedavi ile ortaya çıkan atak ve şikayetlerin tedavisidir. Önleyici tedavi inflamasyonu baskılayan ilaçların kullanımı ve tetikleyicilerden kaçınmayı içerir. Belirtilerin tedavi edilmesinde hava yollarını genişleten nefes açıcı ilaçlardan yararlanılır.

Çocukların astım ile başa çıkabilmesi için ailelere öneriler

• Evin hiçbir yerinde kesinlikle sigara içmeyin, içirmeyin. Mümkünse hem kendi sağlığınız hem de çocuğunuzun sağlığı için en kısa sürede sigarayı bırakın. Sigarayı bırakmakta zorlanıyorsanız doktorunuzdan yardım alın.
• Çocuğunuzu enfeksiyonlardan korumak için elinizden geleni yapın. Hasta olan kişilerden uzak olmasını sağlayın. Evde ellerinizi sık sık yıkayın ve çocuğunuza okulda ellerini yıkama alışkanlığı kazandırın. Solunum yolu enfeksiyonlarının yoğun olduğu dönemlerde çocuğunuzu kalabalık ortamlara sokmayın.
• Hava kirliliği olan dönemlerde mümkünse çocuğunuzu dışarı çıkarmayın.
• Çocuğunuzun alerjisi varsa duyarlı olduğu maddelerden korunması için gereken önlemleri alın.
• Çocuğunuza hastalığını anlatın. İlaçlarını kullanmayı ve ne zaman kullanması gerektiğini, alerjenlerden korunma yöntemlerini öğretin. Rahatlatıcı ilacının her zaman yanında olmasını sağlayın.
• Çocuğunuz okula gidiyorsa öğretmenine, değilse onunla ilgilenen kişilere (büyükanne, bakıcı, komşu vb) hastalığı, ilaçların kullanımını ve alerjenlerden korunma önlemlerini anlatın.
• Çocuğunuzun ilaçlarını düzenli kullanmasını sağlayın. İlaçlarla ilgili endişeleriniz varsa veya bir yan etki olduğunu düşünüyorsanız doktorunuza ulaşın. Doktorunuzla görüşmeden kesinlikle ilacı kesmeyin.
• Tedavi sırasında beklenmeyen değişiklik olursa mutlaka doktorunuza ulaşın.

Astımlı çocuklar spor yapabilir mi?

Dünyada astım hastalığı olan birçok başarılı sporcu vardır. Ayrıca astımlı çocukların spor yapmaları sağlıkları için yararlıdır. Sadece, astımlı çocukların spor yaparken dikkat etmesi gereken bazı noktalar vardır. Bunlar:

• Spor yaparken nefes açıcı ilacı yanında olmalıdır.
• Spor yaparken yardımcı olacak antrenör, öğretmen gibi görevlilerin çocuğun astımı olduğunu bilmesi, astım belirtilerini anlaması ve belirtiler ortaya çıktığında nefes açıcı ilacın nasıl kullanılacağı konusunda bilgilendirilmesi gerekir.
• Rahat spor yapabilmesi için çocuğun eğer önerilmişse koruyucu ilacını düzenli kullanması önemlidir.
• Günlük yürüme, yokuş çıkma, merdiven çıkma gibi etkinlikler sırasında astım şikayeti olan çocuklar, spor yapmadan önce çocuk alerji uzmanına başvurmalı, tedavileri düzenlenmelidir.
• Spor yaparken astım şikayetleri olan çocuklar, spora başlamadan 20 dakika önce nefes açıcı ilaçlarını kullanabilir.
• Spor yaparken astım şikayeti olan çocuk dinlenmeye alınmalı, nefes açıcı ilacı verilmeli, şikayeti geçmeden spora dönmemelidir.
• Astımlı çocuklar astım atağı sırasında spor yapmamalıdır.
• Astımlı çocuklar spora başlamadan önce mutlaka ısınmalıdır.
• Tozlu, nemli, küflü ortamlarda spor yapılması uygun değildir, temiz ve havadar ortamlar tercih edilmelidir.
• Polen alerjisi olan çocuklar polen mevsiminde tedaviye rağmen şikayet yaşıyorsa, polen mevsimi boyunca kapalı ortamda spor tercih edilmelidir.
• Hava kirliliği olduğu dönemlerde, kapalı ortamlarda spor tercih edilmelidir.
• Soğuk hava astım şikayetlerini tetikleyebilir. Tercihen soğuk havada spor yapılmaması önerilir.

Çocuğunuz spor yaparken astım atağı geçirirse ne yapılmalıdır?

• Tüm spor etkinliği hemen kesilmeli ve sakin olunmaya çalışılmalıdır.
• Tetikleyici ajandan (duman, toz, soğuk hava vb. gibi) hızla uzaklaşılmalıdır.
• Çocuğunuz yanında bulundurduğu nefes açıcı ilacı reçetelendiği dozda almalıdır.
• Çocuğunuzun şikayetleri devam ediyorsa, en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.
   

Prof. Dr. Müge Toyran
Bayındır Söğütözü Hastanesi Pediatri Bölüm Başkanı